Motywem przewodnim dziewiątej odsłony wydarzenia Żonkile Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN są kobiety i ich rola w powstaniu w getcie warszawskim, zrywie sprzed 78 lat.
Z powodu pandemii większość aktywności wokół akcji Żonkile przenosi się do internetu. 19 kwietnia będzie można dołączyć do niej z każdego miejsca na świecie, przypinając wirtualny żonkil, obejrzeć wideo-spacer, wysłuchać debaty oraz koncertu. Uczniowie i uczennice z każdej grupy wiekowej skorzystają ze specjalnie przygotowanych rocznicowych materiałów.
Akcja Żonkile 2021 poświęcona kobietom
W tym roku Muzeum POLIN przypomina o rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim sprzed 78 lat, lecz także podkreśla rolę, jaką odegrały w nim kobiety. Historia powstania w getcie warszawskim to nie tylko historia walczących mężczyzn. Żydówki w czasie powstania kolportowały nielegalną prasę, zajmowały się rannymi, były łączniczkami oraz walczyły z bronią w ręku, zarówno w samym getcie, jak i poza jego murami. To historia m.in. Frani Beatus, której ciała nigdy nie odnaleziono, Dwory Baran tęskniącej w palącym się getcie za zapachem wołyńskich lasów, czy Halinki Rochman, która przyjęła kulę przeznaczoną dla swojej koleżanki – Róźki Rozenfeld, i tak zastrzelonej na ulicy kilka dni później.
O motywach walki kobiet w powstaniu w getcie warszawskim opowie w poniedziałek, 19 kwietnia o 15.00 na filmowym oprowadzaniu pt. W sukience i w mundurze edukatorka i przewodniczka Muzeum POLIN Katarzyna Jankowska. Widzowie poznają historie pięciu kobiet walczących w samym powstaniu w getcie warszawskim, jak i poza murami dzielnicy zamkniętej. Dowiemy się, dlaczego Rachela Zylberberg została nazwana „polską Joanną D’Arc”; kogo uratowała Szoszana Kossower; co robiła po wojnie Władka Meed; dlaczego za niewinnie wyglądającą Niutą Tajtelbaum rozesłano list gończy oraz co się stało z Mirą Fuchrer – dziewczyną Mordechaja Anielewicza, która w czasie wojny jeździła do innych gett jako łączniczka. Premiera na Facebooku Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
O 18.00 Stawiam pomnik tym, którzy zginęli, czyli rozmowa Mikołaja Grynberga z ocalałą z getta warszawskiego Krystyną Budnicką. Kobieta jako jedna z nielicznych osób przeżyła powstanie w getcie warszawskim. Podczas walk ukrywała się w kanałach. Długo nie potrafiła mówić o tym, co ją spotkało. Dopiero po latach, nawiązawszy kontakt ze Stowarzyszeniem Dzieci Holocaustu, nauczyła się opowiadać swoją historię. Do dziś spotkania w szkołach i rozmaitych instytucjach w Polsce i za granicą uznaje za swoją misję.
O 20.30 zaś koncert online Pawła Szamburskiego, i J.H. Sokołowskiej pt. Córki, matki, robotnice zadedykowany kobietom. W repertuarze kołysanki ze zbiorów Moshe Beregowskiego – melodie, które mogły nucić kobiety przebywające w getcie warszawskim.
Ambasadorzy w sieci i na plakatach
W tym roku do grona ambasadorów akcji Żonkile dołączyli: aktorka Magdalena Boczarska, aktorka Katarzyna Zielińska, wokalistka, autorka tekstów i producentka muzyczna Kayah, aktor Bartosz Bielenia oraz reportażysta Mariusz Szczygieł. – O powstaniu w getcie warszawskim dowiedziałem się z książki Hanny Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem". (...) Dowiedziałem się z tej książki, że w pewnych sytuacjach ważna jest godność, godność człowieka. Nawet w sytuacjach ostatecznych, a może przede wszystkim w sytuacjach ostatecznych. Powstańcy wiedzieli przecież, że nie uda im się przeżyć, nie uda im się zwyciężyć, ale chcieli wybrać inny sposób umierania - nie z rąk oprawców, a umieranie w walce (...). Dlatego warto i trzeba o tym pamiętać.(...) – mówi Mariusz Szczygieł. Dla Magdaleny Boczarskiej rocznica ma szczególne znaczenie: – Pamięć o powstaniu w getcie warszawskim jest dla mnie bardzo ważna ze względów osobistych. Chcę pamiętać o bohaterach i o pomordowanych, i chcę tę pamięć przekazać mojemu synowi. Niestety na ulicach wciąż obserwujemy liczne przejawy nacjonalizmu i rasizmu. Myślę, że powinniśmy pamiętać, do czego doprowadziły 78 lat temu. Ambasadorzy akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile do końca kwietnia są również widoczni na plakatach na przystankach komunikacji miejskiej w Warszawie, na metroboardach i słupach. W komunikacji miejskiej grafiki przypominające o rocznicy powstania w getcie warszawskim i akcji Żonkile będą wyświetlane w warszawskich autobusach i tramwajach.
Przypnij wirtualny żonkil lub noś swój własny
Muzeum POLIN przygotowuje się do rocznicy powstania w getcie warszawskim w taki sposób, by do akcji Żonkile można było dołączyć z dowolnego miejsca, również bez wychodzenia z domu. Wystarczy ze strony muzeum pobrać szablon, wydrukować go i złożyć (pomoże nam w tym wideoinstrukcja). Zdjęcie z gotowym żonkilem warto opatrzeć hasztagami: #ŁączyNasPamięć oraz #AkcjaŻonkile i umieścić w mediach społecznościowych. Można też zaangażować się w akcję, dodając nakładkę na zdjęcie profilowe na Facebooku, pobrawszy ją z profilu muzeum.
Powstanie w getcie warszawskim
W 1940 r. Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół miliona Żydów ze stolicy i okolic. Uwięzieni w getcie umierali wskutek głodu, chorób, niewolniczej pracy i ginęli w egzekucjach. Latem 1942 r. została zorganizowana wielka akcja likwidacyjna. Niemcy wywieźli z getta do ośrodka zagłady w Treblince prawie 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, narodziła się idea zbrojnego oporu. 19 kwietnia 1943 r. 2 tysiące Niemców wkroczyło do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Przeciwstawiło się im kilkuset młodych ludzi z konspiracyjnych Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego. Powstanki i powstańcy, pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, byli wycieńczeni i słabo uzbrojeni. Wielu wiedziało, że nie mają szans, ale woleli zginąć w walce, by ocalić swoją godność. Przez cztery tygodnie Niemcy równali getto z ziemią, paląc dom po domu. Schwytanych bojowców i mieszkańców zabijali lub wywozili do obozów. 8 maja Anielewicz i kilkudziesięciu powstańców zostali otoczeni i popełnili samobójstwo. Nielicznym Żydom udało się wydostać kanałami z płonącego getta. 16 maja Niemcy na znak zwycięstwa wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Getto warszawskie przestało istnieć.
Dlaczego żonkile w rocznicę powstania?
Jednym z ocalałych z getta był Marek Edelman, ostatni dowódca ŻOB. 19 kwietnia, w rocznicę powstania, składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta na Muranowie. Żonkil stał się symbolem szacunku i pamięci o powstaniu. Organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcja ma na celu rozpowszechnianie tego symbolu oraz szerzenie wiedzy na temat samego powstania.
Więcej o rocznicy powstania w getcie warszawskim, akcji Żonkile i powstaniu w getcie na stronie: polin.pl.
