Kolagen – dlaczego jest nam niezbędny i jak uchronić się przed jego utratą

Kolagen – co to jest?

Kolagen to białko zbudowane z aminokwasów – głównie glicyny, proliny, hydroksyproliny i hydroksylizyny. Występuje w zasadzie  we wszystkich tkankach: skórze, ścięgnach, chrząstkach, kościach, zębach, błonach wewnątrzustrojowych, ścianach naczyń krwionośnych... W organizmie człowieka stanowi blisko 33 procent wszystkich białek.

Po około 40 latach intensywnych badań naukowcy wyodrębnili z tkanek ludzkich aż 29 typów kolagenu. Typy te różnią się między sobą budową, sposobem w jaki zachodzi proces ich biosyntezy oraz miejscem występowania. I tak na przykład kolagen typu pierwszego (I) występuje w skórze, kościach, ścięgnach, wiązadłach i rogówce, kolagen typu drugiego (II) znajdziemy w chrząstce i ciele szklistym, kolagen typu trzeciego (III) występuje między innymi w skórze, jelitach i macicy, a kolagen typu czwartego (IV) – w błonach podstawowych i naczyniach włosowatych. 

Najważniejszą funkcją kolagenu jest łączenie ze sobą komórek, co czyni z niego podstawowy element budulcowy większości organów. To on zapewnia wytrzymałość mechaniczną tkanki – jej twardość, sprężystość i elastyczność. Ponadto kolagen:

• wiąże wodę w tkankach,
• bierze udział w procesie krzepnięcia krwi,
• bierze udział w procesach regeneracyjnych (gojeniu się ran, zrastaniu się kości),
• zwiększa gęstość kości,
• stymuluje aktywność komórek chrzęstnych,
• wspiera procesy ochronne w obrębie tkanki chrzęstnej,
• w układzie immunologicznym zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych oraz toksyn.

W młodym i zdrowym organizmie kolagen podlega regularnej wymianie i odbudowie. W syntezie włókien kolagenowych biorą udział między innymi estrogeny, insulina oraz hormony tarczycy. Ale wraz z upływem czasu zdolność regenerowania i syntezowania włókien kolagenowych stopniowo zanika. Poziom kolagenu w organizmie zaczyna się zmniejszać mniej więcej od 25. roku życia (od tego momentu średnio tracimy rocznie około 1 procent kolagenu), po 50-tce następuje jego gwałtowny spadek, a po 60-tce – w ogóle przestaje być syntezowany.

Na dodatek kolagen jest podatny na wpływ czynników zewnętrznych. Rozpad włókien kolagenowych przyspieszają między innymi promieniowanie UV, zbyt wysokie i zbyt niskie temperatury, stres oksydacyjny będący efektem palenia papierosów, złej diety, przedłużającego się napięcia nerwowego czy działania smogu. I co ciekawe, chociaż brak aktywności fizycznej również jest wskazywany jako jeden z powodów obniżania się poziomu kolagenu w organizmie, to zbyt intensywne uprawianie sportów też prowadzi do zwiększonej destrukcji włókien kolagenowych oraz zaburzeń jego syntezy.

A co się dzieje, gdy rozpad włókien kolagenowych przyspiesza? W efekcie obniżania się poziomu kolagenu w organizmie mogą pojawiać się bóle stawów i kręgosłupa oraz pogarsza się stan skóry i zaczynają wypadać włosy.

Jak kolagen wpływa na skórę?

W skórze kolagen jest wytwarzany przez fibroblasty. Drobne włókna białkowe, po wydaleniu z komórek fibroblastów, łączą się ze sobą w przestrzeni międzykomórkowej, tworząc dłuższe włókna. Następnie te właściwe włókna kolagenowe łączą się ze sobą poprzecznie, tworzą coś w rodzaju siateczki. I ta siateczka odpowiada za większość cech skóry, a przede wszystkim – jej wytrzymałość.  

Bo kolagen jest bardzo wytrzymały (jedno jego włókno o średnicy 1 mm jest w stanie utrzymać obciążenie sięgające nawet 10 kilogramów) i to dzięki niemu skóra pęka dopiero wtedy, gdy jest poddana naprawdę silnemu napięciu. Ponadto, kolagen zapewnia ciągłość procesów odnowy komórkowej w skórze oraz utrzymuje właściwy poziom jej nawilżenia.

To głównie od kolagenu zależy kondycja i wygląd skóry. I gdy zaczyna go w skórze ubywać, traci ona jędrność i elastyczność oraz zaczyna się odwadniać. Wtedy właśnie zaczynają pojawiać się na niej zmarszczki i bruzdy.

Jak kolagen wpływa na włosy?

Od kolagenu zależy też stan włosów. W brodawce mieszka włosowego znajdują się fibroblasty, czyli komórki produkujące włókna kolagenowe. W brodawce znajduje się także macierz mieszka włosowego, której żywe komórki uczestniczą w tworzeniu włosa. I żeby proces powstawania włosa zachodził prawidłowo potrzebne są kwas hialuronowy, elastyna i kolagen. Gdy tego ostatniego zaczyna brakować, włosy stają się suche, cienkie i łamliwe oraz zaczynają szybciej wypadać. 

Kolagen – czy występuje naturalnie?

Tak jak już wspominaliśmy, z czasem poziom kolagenu w naszym organizmie zaczyna się obniżać. W efekcie zaczynają nam doskwierać stany, mogą pojawiać się bóle kręgosłupa, skóra staje się mniej elastyczna i stopniowo pokrywa się zmarszczkami, a włosy robią się suche i mniej gęste. W takiej sytuacji oczywistym rozwiązaniem wydaje się być dostarczanie kolagenu do organizmu z zewnątrz. I robimy to na różne sposoby: stosując kosmetyki z kolagenem, przyjmując zawierające go suplementy oraz dbając o to, żeby nie zabrakło go w naszej diecie.

Bo kolagen występuje naturalnie w niektórych produktach spożywczych. Jego poziom w organizmie można zwiększyć, jedząc:

• galaretki owocowe, 
• galaretki z nóżek wieprzowych i cielęcych,
• wątróbkę,
• podroby,
• golonkę,
• rybę w galarecie.

Nie wolno jednak zapominać o tym, że taka bogata w kolagen dieta może i przysłuży się naszym chrząstkom i skórze, ale przy okazji może nam też poważnie zaszkodzić. Większość wymienionych przez nas potraw zawiera dużo tłuszczu. Spożywanie ich w dużych ilościach będzie skutkowało przyrostem masy ciała i wzrostem poziomu cholesterolu.

Jak w takim razie naturalnie pobudzić produkcję kolagenu i spowolnić jego naturalną degenerację? Zrobimy to wprowadzając do diety produkty bogate w witaminy C i E. Tą pierwszą znajdziemy między innymi w naci pietruszki, papryce, brukselce, brokułach, szpinaku, pomidorach, marchwi czy burakach. Za to witaminę E dostarczymy organizmowi, spożywając nasiona słonecznika, migdały, orzechy laskowe i ziemne oraz oleje roślinne.

Czy warto brać kolagen?

Od kilku lat coraz większą popularnością cieszą się różnego rodzaju suplementy z kolagenem. Te proszki, płyny, tabletki i kapsułki mają przede wszystkim przedłużać młodość naszej skóry i czynić nasze włosy gęstszymi. Skuteczność tych specyfików wzbudza wśród specjalistów mieszane uczucia. Część z nich przekonuje, że przyjmowany doustnie suplement diety z kolagenem trafia do żołądka, gdzie jest rozkładany na aminokwasy, które następnie – wraz z krwią – krążą po organizmie. I jeśli gdzieś jest na nie zapotrzebowanie, to organizm z nich korzysta. 

Tymczasem w słynnym PubMedzie – internetowej bazie prowadzonej przez Narodową Bibliotekę Medyczną Stanów Zjednoczonych oraz Narodowy Instytut Zdrowia – znajdziemy szereg badań potwierdzających skuteczność suplementów zawierających kolagen. Wynika z nich, że po 8-12 tygodniach regularnego przyjmowania preparatów zawierających hydrolizowany kolagen typu I lub II u uczestników badania (głównie kobietach w średnim wieku) stwierdzono spłycenie zmarszczek oraz lepsze nawilżenie skóry. Z tych samych badań wynika również, że stosowanie tych suplementów poprawiało stan stawów, zmniejszając ich bolesność i sztywność. 

Który kolagen lepszy – rybi czy wołowy?

Kolagen w większości dostępnych na rynku suplementach pochodzi od zwierząt – świń, krów i ryb. Do produkcji tych preparatów wykorzystywany jest kolagen I, kolagen II, kolagen III albo mieszanka tych trzech typów kolagenu. Często ma on postać kolagenu hydrolizowanego lub peptydów kolagenowych. Najlepiej przyswajany przez organizm jest kolagen hydrolizowany (hydrolizat kolagenowy) – substancja pozyskiwana w wyniku procesu chemicznego (hydrolizy żelatyny farmaceutyczne). Eksperci pytani o to, który kolagen w suplemencie będzie lepszy – ten pozyskany z ryb czy wołowy – wskazują raczej ten pierwszy, polecając zwłaszcza kolagen z dorsza. Tymczasem kolagen pozyskiwany ze ssaków (świński lub wołowy) ich zdaniem bardziej sprawdza się jako składnik kosmetyków. 

Najlepiej, żeby w zachowaniu elastyczności skóry wspierał nas suplement diety z doskonale przebadanym kolagenem Verisol®. Znajdziemy go na przykład w suplemencie Collagen Beauty Glow od Twój Cel To. Unikalna formuła tego suplementu, oprócz kolagenu zawiera też witaminę C, kwas hialuronowy, resweratrol, cynk, miedź i biotynę. Collagen Beauty Glow wspomaga redukcję zmarszczek i przyczynia się do poprawy elastyczności skóry oraz wzmocnienia paznokci.

Który kolagen na stawy a który kolagen na skórę?

W suplementach dedykowanych skórze najlepiej jest szukać kolagenu typu pierwszego lub mieszanki kolagenu I i kolagenu II. Jeśli zaś naszym celem jest poprawienie stanu naszych stawów, badania wskazują na skuteczność kolagenu typu drugiego. 

Kolagen do picia czy w kapsułkach?

Na rynku dostępne są suplementy z kolagenem w kapsułkach, tabletkach, proszku do rozpuszczania w wodzie lub dodawania do koktajli albo płynie. Ważniejsze od postaci w jakiej przyjmujemy suplement z kolagenem, jest sam jego rodzaj. Warto szukać suplementów zawierających dużą dawkę kolagenu (co najmniej 400 mg), który pochodzi od ryb, jest hydrolizowany oraz ma niską masę cząsteczkową, dzięki której łatwiej się wchłania.   

Kolagen czy kwas hialuronowy – co wybrać?

Najlepiej jest nie wybierać! Dlaczego? Bo w skórze kwas hialuronowy sprzyja syntezie kolagenu oraz utrzymuje jego włókna w dobrym stanie. I chociaż istnieją badania potwierdzające skuteczność zarówno suplementów z samym kwasem hialuronowym, jak i tych z samym kolagenem, dobrze jest poszukać preparatu, który miałby obie te substancje w swoim składzie. Wtedy możemy liczyć na jeszcze lepsze efekty. 

Kolagen w kosmetykach

Kolagen zawarty w kosmetykach – tych do pielęgnacji skóry, i tych do włosów – nie uzupełni deficytu kolagenu powstałego na skutek naturalnych proces starzenia się lub stresu oksydacyjnego wywołanego przez promieniowanie UV czy dym papierosowy. Cząsteczki kolagenu są przede wszystkim zbyt duże, żeby wnikać do organizmu. Nie znaczy to jednak, że stosowanie kosmetyków z kolagenem jest pozbawione sensu! 

Kolagen w kosmetykach pełni funkcję podobną do kwasu hialuronowego – choć nie przenika w głębsze warstwy skóry (zatrzymuje się na warstwie rogowej naskórka), wygładza ją, zmiękcza i chroni przez wysychaniem. Jako składnik kremu czy serum kolagen tworzy na powierzchni skóry warstwę okluzyjną, zapobiegając odparowywaniu wody. A jak działa kolagen w kosmetykach do pielęgnacji włosów? Przede wszystkim ułatwia ich rozczesywanie, nadaje im połysk oraz zmniejsza ich elektryzowanie się i puszenie. 

Kolagen – pielęgnacja i zabiegi zwiększające jego ilość w skórze

Żeby uchronić chronić włókna kolagenowe i stymulować ich produkcję warto stosować kosmetyki ze składnikami działającymi antyoksydacyjnie oraz takimi, które pobudzają fibroblasty do pracy. Będą to przede wszystkim:

• witamina C,
• witamina E,
• witamina B3 (niacynamid),
• retinoidy,
• kwas glikolowy.

Jeśli zaś chodzi o zabiegi stymulujące skórę do produkcji nowych włókien kolagenowych, lekarze medycyny estetycznej polecają przede wszystkim laser frakcyjny ablacyjny, radiofrekwencję mikroigłową, HIFU oraz ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym, czyli tak zwany wampirzy lifting.