Rozmowa z dziećmi bywa trudna. Czasami patrzymy na nie i zastanawiamy się, czy ono na pewno wychowywało się z nami? Przecież powinno rozumieć takie a nie inne zasady. Jednak więź z dziećmi buduje się całe życie i lepiej zaopatrzyć się w cierpliwość i nauczyć z nimi rozmawiać. Efekty będą dobre!
Dzieci żyją tu i teraz
"Dzieci są o wiele bardziej skupione chwilą niż dorośli" – mówi Tammy Schamuhn, psycholog i współzałożycielka Instytutu Psychologii Dziecięcej. "Nie skupiają się tak bardzo na retrospekcji (przeszłość) lub przewidywaniu (co wydarzy się w przyszłości)". Warto wiedzieć, że mózg kończy rozwój i dojrzewanie w połowie lub pod koniec lat 20., a kora przedczołowa dojrzewa jako ostatnia.
"Co więcej, dzieci mają również bardziej rozwiniętą prawą półkulę, w której żyją emocje, ruch, zabawa i kreatywność, mówi Schamuhn. "Dzieci łączą się z rodzicami poprzez wspólne zajęcia, takie jak jazda na rowerze, zabawa, przytulanie i opowiadanie historii". Wszystko to sprawia, że rozmowa z siedmiolatkiem jest nieco trudna. Istnieją jednak sposoby, aby łączenie się między nami, dorosłymi, a dziećmi, było bardzo łatwe. Oto, jak to zrobić.
Jak nawiązać kontakt z dzieckiem
Potrzeby dzieci różnią się i zmieniają w czasie, co sprawia, że rodzicom trudno jest się się czasem z nimi skontaktować. "Relacje rodzic-dziecko są wielowymiarowe, więc czasami dzieci chcą, abyś był blisko. Innym razem chcą swojej niezależności" – mówi Deborah Serani, psycholog i profesor na Uniwersytecie Adelphi i dodaje, że dotyczy to najmłodszych, nastolatków, a nawet starszych dorosłych dzieci.
Świetnym sposobem na powolne wypełnianie tej luki komunikacyjnej jest ćwiczenie empatii. Jak to zrobić? "Dobrze byłoby przypomnieć sobie, jak to jest być w ich wieku – co czuliśmy, o czym myśleliśmy i jak się zachowywaliśmy" – mówi dr Gretchen Moran Marsh, licencjonowany psycholog kliniczny.
Dodaje, że kiedy dorośli stawiają się w sytuacji dziecka, często są zaskoczeni różnicami w jego dziecięcej perspektywie i dorosłym myśleniu. "Kiedy dorośli ponownie łączą się ze swoimi młodszymi jaźniami, mają tendencję do zdobywania większego poczucia empatii i zrozumienia dla tego, przez co przechodzą dzieci".
4-etapowe podejście do nawiązania komunikacji
Deborah Serani zaleca wykonanie następujących kroków, aby poprawić swoje relacje z dziećmi:
- Zacznijmy od czegoś w stylu: "Och, bawisz się swoimi klockami Lego"
- Spróbujmy zapytać: "Potrzebujesz pomocy? lub "Chcesz się z kimś pobawić?" i poczekajmy na odpowiedź. W zależności od odpowiedzi, dołączmy lub przejdźmy do innego pokoju.
- Jeśli zostaniemy zaproszeni do zabawy, zadawajmy pytania otwarte, takie jak "Co chcesz, żebym zrobił? lub "Co robimy?". Pozwólmy dziecku kierować rozmową i odzwierciedlajmy to, co słyszymy.
- Pójdźmy o krok dalej, zadając bardziej szczegółowe pytania: "Jak dzisiaj było na zajęciach, było czytanie?" lub "Jak dzieci ubrały się na przedstawienie?", "Które książeczki najbardziej lubicie czytać w szkole?".
Celem jest poznanie dziecka w sytuacji, w której czuje się komfortowo, aby zobaczyło, że "twoja obecność, zainteresowanie i więź wynikają z chęci bycia z nim" – mówi Serani.
Ustrukturyzowane zajęcia to świetny sposób na nawiązanie kontaktu z dziećmi. Serani sugeruje tu gry rodzinne, książki lub czasopisma dla dzieci i aktywności oparte na ruchu, takie jak gra w berka lub jazda na rowerze, wycieczki lub hobby, takie jak wspólne chodzenie do kina lub wspólne gotowanie.
Zadawajmy pytania otwarte
Zamiast zadawać dzieciom zamknięte pytania, takie jak "Jak minął ci dzień" lub "Czy dobrze się bawiłeś na imprezie?", co często wywołuje jednowyrazowe odpowiedzi, takie jak "w porządku" lub "ok", zadawajmy pytania otwarte, które pobudzają wyobraźnię lub emocjonalne ośrodki mózgu, mówi Schamuhn. Oto kilka przykładów:
- Gdybyś mógł mieć supermoc, co by to było?
- Jaka była najlepsza/najgorsza część Twojego dnia?
- Opowiedz mi o momencie, w którym byłeś dziś odważny/miły?
- Opowiedz mi o kimś, komu dzisiaj pomogłeś?
- Na co nie możesz się doczekać?
- Co sprawia, że czujesz się przestraszony lub zmartwiony?
- Gdybyś mógł podróżować w dowolne miejsce na świecie, dokąd byś się udał?
- Gdybyś mógł zmienić świat w jeden sposób, co byś zmienił?
- Co chciałbyś, żebyśmy zrobili inaczej jako rodzina?
- Co chciałbyś, żebym zrobił inaczej jako rodzic?
Kiedy dzieci rozkwitają
Pytania otwarte pomagają rozwijać dobre samopoczucie dzieci. Serani mówi, że gdy rodzice zadają proste i zwięzłe pytania otwarte na temat wyjątkowych doświadczeń swoich dzieci, mogą pomóc w nawiązaniu pozytywnej więzi i poprawie ich samopoczucia.
Ten szczególny rodzaj dobrostanu nazywa się rozkwitem, w którym dzieci rozwijają optymizm, poczucie przynależności, większą pewność siebie, autonomię, pozytywną samoocenę i wiele innych cech. Badania dotyczące interakcji rodzic-dziecko na całym świecie wykazały, że im większe więzi rodzinne, tym wyższe tempo rozkwitu.
"Dzieci, których rodzice kochają i szczerze interesują się ich wyjątkową wyjątkowością, rozwijają mocne strony charakteru, które pomagają im lepiej radzić sobie z przeciwnościami losu w życiu oraz znaleźć sens i cel w życiu" – dodaje Serani.
Podzielmy się własną perspektywą
"Kiedy próbujemy nawiązać kontakt z dziećmi i nastolatkami, dzielenie się własnymi doświadczeniami może być pomocne, ale czas spędzony razem jest najważniejszy", mówi Moran Marsh. "Zawsze zalecam, aby w pierwszej kolejności skupić się na zainteresowaniach dziecka. Upewnić się, że naprawdę rozumiemy ich perspektywę, zanim zaproponujemy własne historie" – dodaje. Oczywiście, jeśli nasza własna historia jest trudna, nie opowiadajmy zbyt wiele, by nie straumatyzować dziecka. Do pewnych treści musi po prostu dorosnąć.
Aby ocenić zainteresowanie dziecka naszą perspektywą, jednocześnie szanując jego autonomię i utrzymując równowagę rozmowy, rozważmy zadanie pytań takich jak:
- Chcesz usłyszeć o sytuacji, kiedy przeszedłem przez coś podobnego?
- "Wiem, jak to jest. Mnie też się to przydarzyło. Chcesz o tym usłyszeć?"
Jeśli chce poznać więcej szczegółów, opowiedzmy je, uważając na to, co jest adekwatne do wieku dziecka. "Sztuczka w rozmowie z dziećmi polega na tym, aby pozwolić im poprowadzić kroki tańca towarzyskiego", dodaje Serani. Gdy dzieci poczują się wysłuchane i docenione, mogą w naturalny sposób zapytać o to, co my byśmy zrobili w tej sytuacji.
"Jeśli nie są gotowe na radę, szanujmy tę granicę" – mówi Moran Marsh. "Pamiętajmy, że dzieci chcą czuć się ważne, a zbyt szybkie przechodzenie do rozwiązywania problemów może unieważnić ich myśli". W sumie, dotyczy to także dorosłych.
Unikajmy wścibskich pytań
"Dzieci są bardzo spostrzegawcze i potrafią szybko dostrzec plan dorosłego", mówi Moran Marsh. Zadawajmy pytania z autentycznej ciekawości, zamiast próbować kierować rozmową. "Nie spieszmy się i pamiętajmy, że celem jest empatia i zrozumienie tego, czego doświadcza dziecko" – mówi. "Szybkie pytania, zwłaszcza jeśli sprawiają wrażenie dociekliwych, prawie na pewno przyniosą odwrotny skutek".
Rozmowa zależy od wieku dziecka
Otwarte pytania i ustrukturyzowane zajęcia to świetne sposoby na nawiązanie kontaktu z dzieckiem, ale pytania, które należy zadać (i jakie czynności wykonać), różnią się w zależności od wieku. Nie zadamy pięciolatkowi tych samych pytań, które postawimy nastolatkowi, prawda?
- Dzieci poniżej 10 roku życia
Bycie na bieżąco z tym, co jest interesujące dla dzieci poniżej 10 roku życia, może pomóc w rozpoczęciu rozmowy. Może to obejmować filmy, drużyny sportowe, influencerów w mediach społecznościowych lub wydarzenia sezonowe, takie jak Halloween czy Święta. Jeśli nie wiemy, co powiedzieć, najlepiej się do tego po prostu przyznać, mówiąc: "Nigdy wcześniej o tym nie myślałam! To świadczy o pokorze i otwartości — cechach, które dzieci doceniają" — dodaje Moran Marsh.
"Nastolatki często czują się niezrozumiane przez dorosłych, dlatego ważne jest, aby zainteresować się tym, co jest dla nich ważne", mówi Moran Marsh. Może to pomóc w przełamywaniu barier i wspieraniu więzi. Sugeruje, aby być na bieżąco z popkulturą i bieżącymi wydarzeniami sportowymi. Aby nawiązać kontakt z dziećmi w zakresie mediów społecznościowych, warto znać niektórych influencerów, których obserwują, aby móc o nich porozmawiać. I uwaga, raczej stawiajmy pytania, nie krytykujmy.
Lepiej zapytać "Jak myślisz, dlaczego ona opublikowała to zdjęcie?" niż oznajmić, że to karygodne, głupie i bez sensu. Dobrze jest pogłębić temat, pytając: "Czy szuka polubień, potwierdzenia, czy czegoś innego?" albo "Jak się czujesz, gdy jesteś w mediach społecznościowych?"
Okres nastoletni to czas na poruszanie się między dzieciństwem a budującą się niezależnością, więc nastolatki nie zawsze chcą z nami rozmawiać. Dobrze jest dać im tę przestrzeń, jednocześnie sygnalizować naszą obecność. Można powiedzieć po prostu:
- Potrzebujesz mnie do czegokolwiek?
- Masz ochotę pomóc mi ugotować obiad?
- Masz chwilę na rozmowę?
- Wygląda na to, że jesteś teraz zajęty, ale czy możemy znaleźć czas, aby później porozmawiać?
- Wiem, że jesteś zajęty po szkole, ale tęsknię za tobą, kolego. Czy możemy pogadać dziś wieczorem?
- Och, idziesz do domu swojego przyjaciela. Fajnie spędzacie tam czas?
Tematy trudne
Szczerze mówiąc, nie lubią ich także dorośli. Nie róbmy dzieciom listy zadań w stylu: "Czy posprzątałeś swój pokój?" lub "Czy odrobiłeś pracę domową?". Zamiast tego lepiej skupić się na ich myślach i uczuciach dziecka. W jego głowie dzieją się rzeczy ważniejsze. Dopiero wtedy, gdy pokażemy mu naszą uważność, porozmawiajmy o obowiązkach.
"Powstrzymajmy się od wchodzenia do rozmowy z ukrytym planem" – mówi Moran Marsh. "Mimo że wielu dorosłych chce wykorzystać każdą chwilę, aby udzielać cennych lekcji, zbyt wczesne forsowanie własnego planu może spowodować frustrację i sprawić, że dziecko poczuje się niewysłuchane".
Istnieją także trudne tematy do omówienia, takie jak strata, choroba, śmierć, seks, religia, rozwód, narkotyki, katastrofy i uprzedzenia. Łatwiej o nich porozmawiać, jeśli rozmawiamy często o neutralnych sprawach. Jeśli nie mamy kontaktu z dzieckiem, trudno od razu zacząć od tematu trudnego. "Dzieje się tak, gdy rodzice i dzieci unikają rozmów o rzeczach i chronią się nawzajem przed niepokojącymi emocjami albo chronią w ten sposób prywatność. Powodem może też być wstyd związany z tematem, który jest zbyt bolesny lub intymny, aby się nim dzielić" – mówi ekspertka. Wtedy warto poprosić o pomoc psychologa.
Tu pomaga delikatność, jaką pokazujemy dziecku latami. Jeśli córka jako dziesięciolatka przyjdzie z jakimś wstydliwym tematem a my ją wyśmiejemy, lub zlekceważymy temat, możemy być prawie pewni, że więcej nie przyjdzie.
Więź jest najważniejsza
Ostatecznie nawiązanie kontaktu z dziećmi wymaga sporo pracy i dużo więcej... chęci. To nie to samo, co rozmowa z najlepszym przyjacielem lub partnerem. Ale nie jest to jednocześnie niemożliwe do nauczenia. Przypomnijmy sobie siebie z czasów, gdy byliśmy mali – co lubiliśmy robić lub o czym rozmawiałeś? Z pewnością nie były to wiadomości, polityka ani żadne inne tematy dla dorosłych, ale rzeczy takie jak "Ulica Sezamkowa" i inne dobranocki.
Sekret nawiązywania kontaktu z dziećmi nie jest skomplikowany ani trudny. Po prostu... bądźmy znowu dzieckiem! W końcu mamy nasze własne wewnętrzne dziecko, które czeka, aby się ujawnić.
Źródła:
Faber Adele Mazlish Elaine, Jak mówić do nastolatków, żeby nas słuchały. Jak słuchać, żeby z nami rozmawiały, wyd. Media Rodzina
National Institute of Mental Health. The teen brain: 7 things to know.
Whitaker RC, Dearth-Wesley T, Herman AN. Parent-child connection and the development of flourishing. Academic Pediatrics. 2024;24(7):1033-1034. doi:10.1016/j.acap.2024.05.007
Whitaker RC, Dearth-Wesley T, Herman AN, van Wingerden ASN, Winn DW. Family connection and flourishing among adolescents in 26 countries. Pediatrics. 2022;149(6):e2021055263. doi:10.1542/peds.2021-055263
Guerrero LK, Afifi WA. What parents don’t know: Topic avoidance in parent–child relationships. In: Parents, Children, and Communication: Frontiers of Theory and Research. LEA’s communication series. Lawrence Erlbaum Associates, Inc; 1995:219-245.
Cathy Cassata "Ways to Connect with Kids", verywellmind.com
