Marielle Tourel, zwyciężczyni plebiscytu twojstyl.pl Doskonałości Sieci 2021, znana w sieci jako Rozwojowa Mama, to ekspertka ds. edukacji rodzicielskiej. Specjalnie dla nas podpowiada jak kreatywnie bawić się z dzieckiem w każdym wieku. Zarówno z kilkumiesięcznym maluszkiem, jak i żądnym samodzielności 6-latkiem.
Zabawa z dzieckiem w domu: Zabawa jest najważniejsza!
Radosne interakcje z dorosłymi mają kluczowe znaczenie dla rozwoju mózgu dziecka i zdobywania przez nie najważniejszych umiejętności życiowych.
W oparciu o najnowsze zalecenia wiodących instytucji naukowych przygotowałam listę zabaw, które rozwijają koncentrację uwagi i pamięć roboczą, uczą strategicznego myślenia, rozwiązywania problemów i kontrolowania impulsywnych zachowań (samokontroli). Te umiejętności będą potrzebne Twojemu dziecku do dalszej nauki, zachowania zdrowia psychicznego oraz budowania i utrzymywania pozytywnych relacji przez całe życie - mówi Marielle Tourel, Rozwojowa Mama.
Pamiętaj o kilku ważnych zasadach dobrej zabawy:
· Podążaj za zainteresowaniami dziecka. Pozwól mu samodzielnie decydować, w co się bawić, jak długo zabawa ma trwać i kiedy przejść do następnej. W ten sposób wspierasz naukę samodzielności i koncentracji uwagi – taka zabawa trwa dłużej, a Twoje dziecko więcej się z niej uczy.
· Stawiaj wyzwania odpowiednie dla wieku – ważnym aspektem rozwoju umiejętności jest dostosowanie poziomu trudności do możliwości dziecka i jego stopniowe zwiększanie. Dzięki temu dziecko zwiększa swoje kompetencje i nie traci zainteresowania zabawą.
· Bądź pozytywny, czuły i obecny. Kiedy Twoja uwaga jest rozproszona – jednocześnie sprawdzasz powiadomienia w telefonie czy składasz pranie – zabawa może być niesatysfakcjonująca i dla Ciebie, i dla dziecka. Nawet jeśli miałaby trwać tylko kilka minut dziennie najważniejsze jest, żeby to był w 100 procentach Wasz czas.
Zachęcam, abyś spojrzał na wspólną zabawę jako na świetną okazję, żeby dowiedzieć się czegoś więcej o swoim dziecku i obserwować je w działaniu. Przyjrzyj się propozycjom wspólnych aktywności odpowiednich dla wieku dziecka. Wzmacniaj wyjątkową więź między Wami, rozwijaj umiejętności i baw się dobrze! - dodaje Marielle Tourel.
Zabawa z dzieckiem 6-12 miesięcy
A kuku!
Niemowlęta uwielbiają zabawy polegające na chowaniu i znajdowaniu osób i przedmiotów. To wyzwanie dla ich pamięci roboczej – muszą zapamiętać, kto lub co zostało ukryte i gdzie. Oczekiwanie, aż schowany pod tetrową pieluszką rodzic czy opiekun się ujawni to także świetny trening podstawowych umiejętności samokontroli.
Wybierz przedmiot, który wydaje dźwięki — na przykład pęk brzęczących kluczy; potrząśnij nimi, aby zwrócić uwagę dziecka, a następnie schowaj za plecami lub pod kocykiem. Zachęć dziecko do poszukiwań, pytając: „Gdzie są klucze?”, a kiedy je znajdzie, pochwal je i powiedz: „Brawo, znalazłeś/aś!”. Możesz urozmaicać zabawę chowając zabawkę pod ściereczką, kubkiem lub pudełkiem.
Tory przeszkód
Niezależnie od tego, czy dziecko dopiero raczkuje, stoi z podparciem, czy zaczyna chodzić, tory przeszkód to świetny sposób, aby pomóc mu rozwijać umiejętności planowania i rozwiązywania problemów, pamięć roboczą, koncentrację uwagi, dużą i małą motorykę.
Dzieci uwielbiają pokonywać przeszkody i poznawać w ten sposób otoczenie. Ułóż na podłodze poduszki z kanapy lub miękkie zabawki i zachęć dziecko do wspinania się po nich. Zaproponuj mu czołganie się przez tunel lub pod stołem; zachęć do zdobycia ukochanej zabawki. To świetna zabawa!
Zabawy konwersacyjne
Zwykła rozmowa z niemowlęciem to świetny sposób na rozwijanie jego umiejętności językowych i konwersacyjnych, przekazywanie wiedzy o świecie oraz wzmacnianie koncentracji uwagi, pamięci roboczej i samokontroli.
Sześciomiesięczne dzieci zaczynają już składać i łączyć sylaby takie jak jak „ga”, „ma” czy „ba”. Ułóż dziecko na swoich kolanach z buzią skierowaną w Twoją stronę i zacznij wydawać dźwięki. Zrób pauzę i zaczekaj, aby zobaczyć, czy dziecko „odpowiada”. Jeśli zacznie gaworzyć, piszczeć albo robić miny, naśladuj je. Opowiedz mu ważną dla Ciebie historię – na przykład o dniu jego narodzin lub innym istotnym wydarzeniu w Twoim życiu. Zadawaj pytania i czekaj na reakcję dziecka. Nie uzyskasz oczywiście „prawdziwych” odpowiedzi, ale w ten sposób uczysz je prowadzenia dialogu.
Zabawa z rocznym dzieckiem. Jak się bawić z dzieckiem w wieku 12-24 miesiące?
Odgrywanie ról
W okolicach 18. miesiąca życia dziecko zaczyna podejmować zabawy symboliczne, odgrywając zachowania, które obserwuje u dorosłych i rodzeństwa. Dołącz do niego! Jeśli maluch udaje, że miesza coś w misce, zapytaj: „Co mieszasz? Robisz ciasto? Pachnie przepysznie! Wstawmy je do piekarnika!”. Jeżeli bawi się, że karmi lalkę, powiedz: „Wspaniale opiekujesz się twoją dzidzią! Czy zupka jej smakuje?”. Zachęcaj dziecko do zabaw w odgrywanie ról, udostępniając mu bezpieczne przedmioty codziennego użytku, takie jak czysta ściereczka do kurzu, szczotka do włosów, garnki, patelnie czy łyżki.
Tego typu zabawy rozwijają wyobraźnię i są świetnym treningiem pamięci roboczej, samokontroli i koncentracji uwagi; dziecko musi skupić się na wykonywanej czynności, aby ją ukończyć, unikać rozpraszania uwagi i powstrzymać się od podejmowania w tym czasie innych aktywności lub zachowań, które nie pasują do odgrywanej roli (np. jeśli dziecko jest w zabawie lekarzem, nie powinno zachowywać się jak pacjent). W mojej książce „Twoje Dziecko – mądre, zdolne, szcześliwe” opisuję zabawy w odgrywanie ról jako jeden z najlepszych sposobów wspierania rozwoju umiejętności samoregulacji.
Wkładaj, wysypuj, przekładaj
Małe dzieci uwielbiają wkładać przedmioty do pojemników, mieszać je i następnie wysypywać – mogą to robić w kółko. Zachęcając dziecko do aktywności, która sprawia mu przyjemność, pomagasz mu rozwijać koncentrację uwagi.
Wspieraj rozwój umiejętności poznawczych i motorycznych, oferując dziecku różne pojemniki (np. miski, garnki czy kosze), bezpieczne przedmioty (np. zabawki, klocki lub skarpetki) oraz duże łyżki, którymi może mieszać i przekładać je z pojemnika do pojemnika. Wprowadź podstawy przeliczania i koncepcję ilości. Podczas zabawy policzcie przedmioty w każdym z pojemników; zapytaj dziecko, w którym jest ich więcej, a w którym mniej.
Rymowanki
Piosenki i rymowanki, którym towarzyszą proste gesty, są świetną zabawą, rozwijającą samokontrolę i pamięć roboczą, a także umiejętności językowe. Maluchy uczą się naśladować gesty i ruchy towarzyszące piosenkom, a przy odrobinie praktyki zapamiętują ich sekwencje.
Moje ulubione angielskie „Head, Shoulders, Knees, and Toes” i „The Wheels on the Bus” mają swoje polskie odpowiedniki: “Głowa, ramiona, kolana, palce” i „Koła autobusu kręcą się”.
Trzy kubki
Znajdź trzy kubki i trzy małe przedmioty, które możesz ukryć pod nimi, na przykład autko, małą piłkę czy figurkę. Zaprezentuj dziecku każdą z zabawek, nazwij ją („To jest autko”) i pokaż, jak chowasz ją pod jednym z kubków. Zapytaj: „Gdzie jest autko?” i zachęć dziecko do wskazania kubka, pod którym jego zdaniem znajduje się zabawka. Jeśli ją znajdzie, pochwal je i poproś o odszukanie następnego przedmiotu. Jeśli się pomyli, zachęć je do zajrzenia pod inny kubek. Modyfikuj zabawę, zwiększając (lub zmniejszając) liczbę kubków i ukrytych zabawek lub zamieniając kubki miejscami.
Zabawa z dzieckiem w wieku 2-3 lata
Podążaj za dowódcą
W języku angielskim ta zabawa nazywa się „Follow the leader”. Wybierz dowódcę (zacznij od osoby dorosłej) i poproś pozostałych uczestników zabawy, aby ustawili się za nim. Dowódca porusza się w wybrany przez siebie sposób – może biegać, skakać, czołgać się lub chodzić na palcach i w dowolnym momencie zmienić ruchy. Pozostali uczestnicy zabawy naśladują to, co robi, a następnie na zmianę sami przewodzą zabawie, która staje się w ten sposób świetnym treningiem motoryki dużej, pamięci roboczej, koncentracji uwagi i samokontroli.
Szalone sortowanie
Dzieci 2-3-letnie potrafią już wykonywać proste zadania polegające na dopasowywaniu i sortowaniu przedmiotów, które wymagają od nich zrozumienia, zapamiętania i przestrzegania reguły, która organizuje zabawę (sortowanie według kształtu, koloru, rozmiaru itp.).
Poproś dziecko, aby posortowało przygotowane przez Ciebie przedmioty według wybranego kryterium. Starszemu dziecku możesz zaproponować większe wyzwanie, na przykład umieszczenie małych klocków w dużym pojemniku, a dużych – w małym. Dzieci mają tendencję do łączenia ze sobą obiektów o podobnych właściwościach (dużych z dużymi, małych z małymi), dlatego taka zmiana jest dla nich trudna; wymaga powstrzymania się od instynktownego działania (samokontrola), skupienia uwagi i zapamiętania reguły (pamięć robocza).
Gra „Rozwojowy Sorterek” została opracowana w oparciu o najszerzej wykorzystywaną przez naukowców zabawę służącą weryfikacji i rozwijaniu umiejętności elastycznego myślenia – zdolności do dostosowania się do zmieniających się oczekiwań i zasad. W grze dzieci są proszone o posortowanie kart najpierw według jednego kryterium (np. koloru), a następnie według innego (np. kształtu). Zasady sortowania dla zaawansowanych graczy zmieniają się bardzo często, zapewniając doskonałą okazję do treningu koncentracji i elastyczności poznawczej oraz oczywiście do śmiechu.
Zabawy ruchowe wspierające koncentrację
Dzieci potrzebują wielu okazji do aktywności fizycznej. Jeśli w deszczowy dzień nie możecie wyjść na spacer, prosta zabawa zapewni Wam potrzebną dawkę ruchu i śmiechu. Włącz dowolną muzykę i pozwól dziecku tańczyć, a potem nagle ją wyłącz. Gdy tylko muzyka ucichnie, wszyscy uczestnicy zabawy muszą zastygnąć w miejscu i pozostać nieruchomo, dopóki nie zostanie ponownie włączona. Utrudnij wyzwanie, prosząc starsze dzieci o zatrzymanie się w określonej pozycji, na przykład na jednej nodze, lub zmieniając zasady gry: kiedy muzyka jest włączona, zastygamy w bezruchu, a kiedy jest wyłączona – tańczymy.
W pogodne dni dodaj element zabawy do Waszych spacerów po plaży czy w parku. Biegnijcie przed siebie, a kiedy któreś z Was zawoła „stop!”, zatrzymajcie się. To świetny sposób na naukę samokontroli i przydatnego w sytuacjach awaryjnych polecenia „stop!”.
Gry wspierające pamięć
Gry, które wymagają od dziecka zapamiętania położenia kart i łączenia ich w pary, są świetnym treningiem pamięci roboczej. Dobrym przykładem jest znane wszystkim memory. Możesz wybrać wersję, która dodaje do gry dodatkowy wymiar, na przykład „Memory o Emocjach”. Na kartach gry przedstawione są sytuacje, ilustrujące różne rodzaje emocji: szczęście, smutek, frustrację czy zazdrość. Wspólna zabawa staje się świetną okazją do rozmowy o emocjach i zachowaniach, rozwijając empatię i inteligencję emocjonalną dziecka.
Jak się bawić z 4-5-latkiem? Kreatywne zabawy
Szymon mówi
Ta popularna zabawa rodzinna rozwija umiejętności samoregulacji i gwarantuje dużą dawkę śmiechu. Poproś dziecko, aby postępowało zgodnie z Twoimi instrukcjami, ale tylko wtedy, kiedy polecenie poprzedzają słowa: „Szymon mówi”. Na przykład „Szymon mówi: skacz w górę”, „Szymon mówi: zrób przysiad”. Testuj umiejętność koncentracji uwagi, losowo wydając instrukcje niepoprzedzone „Szymon mówi” („Zrób dwa kroki do przodu!”), po których dziecko nie powinno wykonać polecenia. Zmieniaj tempo zabawy, aby utrzymać zainteresowanie dziecka, i pozwól uczestnikom zabawy na zmianę pełnić rolę Szymona.
Medytacja dla dzieci
Badania wskazują, że dzieci, które uczą się technik uważności, osiągają wyższy stopień rozwoju zachowań prospołecznych, samoregulacji i elastyczności poznawczej niż rówieśnicy, którzy nie stosują tych metod. Możesz nauczyć dziecko prostych pozycji jogi, uwzgledniających spokojne oddychanie, albo wykorzystać przykładowe techniki odpowiednie dla dzieci w wieku przedszkolnym:
Świadome ciała: dzieci siadają z wyprostowanymi plecami, stopami przylegającymi płasko do podłogi i rękami opartymi na kolanach. Ćwiczą utrzymywanie ciała w bezruchu i ciszy, skupiając się na oddechu lub dźwięku.
Przyjaciel oddechu: każde dziecko dostaje małą pluszową maskotkę, którą umieszcza na swoim brzuchu podczas leżenia. Jego zadaniem jest koncentracja na oddychaniu i uważna obserwacja wznoszenia się i opadania pluszaka podczas wdechu i wydechu.
Opowiadanie historii
Dzieci uwielbiają opowiadać historie. Pomóż im wykonać ilustracje i tworzyć własne książki. Z większą grupą wypróbuj zabawę polegającą na wspólnym wymyślaniu opowieści: jedno dziecko zaczyna opowiadać historię, a pozostałe po kolei coś do niej dodają. Taka aktywność wymaga koncentracji uwagi, zastanowienia się nad możliwymi zwrotami akcji oraz wymyślenia wątków i motywów pasujących do zmieniającej się opowieści.
Potrzebujesz inspiracji? Kostki „Wasze Historie” to kilkadziesiąt ikon miejsc, postaci, magicznych stworzeń, magicznych rekwizytów, magicznych mocy i zwrotów akcji, które są nieskończonym źródłem pomysłów do tworzenia historii.
Nabywanie umiejętności opowiadania historii jest u dzieci procesem stopniowym, obejmującym rozwój poznawczy, językowy i społeczno-emocjonalny. W miarę jak rosną i – poprzez praktykę – zdobywają kompetencje narracyjne, ich opowieści ewoluują od prostych sekwencji zdarzeń do bardziej złożonych narracji z dobrze rozwiniętymi postaciami, emocjami i fabułą.
Zabawy z dzieckiem 6-7 lat
Opowiadania i przedstawienia
W miarę jak dziecko rozwija kompetencje językowe, umiejętności opowiadania historii i pisania, zachęcaj je do wymyślania scenariuszy przedstawień i ich realizacji (stworzenie kostiumów i wykonanie rekwizytów). Proces tworzenia scenariusza, a później jego realizacja, rozwija umiejętności językowe, artystyczne, pamięciowe, zdolności planowania, dążenia do celu, kontroli myśli, emocji i zachowań; przygotowuje dziecko do wystąpień publicznych, rozwija jego umiejętności społeczne i wyobraźnię oraz zwiększa pewność siebie.
Gotowanie lub pieczenie
Angażuj dziecko w proste czynności związane z gotowaniem lub pieczeniem, podczas których może odmierzać składniki, mieszać je i postępować zgodnie z instrukcjami. Zajęcia kulinarne rozwijają umiejętności matematyczne (ułamki zwykłe, proporcje, przeliczanie i liczenie), czytania ze zrozumieniem, sekwencjonowania działań, wykonywania instrukcji i aktywnego słuchania, a także zachęcają dziecko do próbowania nowych potraw.
Poszukiwacze skarbów
Zabawę możesz zacząć od stworzenia serii zagadek lub wskazówek, prowadzących dzieci do różnych miejsc, w których ukryte są następne podpowiedzi. W finale na uczestników czeka „skarb”.
Pierwsza zagadka może brzmieć na przykład: „Jestem wysoki i zielony, mam liście. Szukaj mnie w pobliżu miejsca, w którym możesz się huśtać i ślizgać”. Dzieci wykorzystują swoje umiejętności krytycznego myślenia, aby rozszyfrować, że właściwą odpowiedzią jest drzewo, rosnące przy placu zabaw. Tam znajdą następną wskazówkę.
Zabawa wymaga od nich rozwiązywania problemów i pracy zespołowej. Rozwija koncentrację uwagi, świadomość przestrzenną i umiejętność uważnej obserwacji otoczenia. Promuje aktywność fizyczną, zwiększa pewność siebie, sama w sobie stanowi przygodę i rozwija ciekawość w interaktywny i atrakcyjny sposób.
Wspólna zabawa jest okazją, żeby zaangażować się w życie dziecka, poznać jego zainteresowania, zrozumieć zachowania, docenić zdolności, poczucie humoru i indywidualność. To czas budowania zaufania i relacji między Wami. Skorzystaj ze sprawdzonych pomysłów, a szybko zobaczysz efekty. Miłej zabawy!
