Sposób, w jaki traktujemy dzieci już od najmłodszych lat, kształtuje ich całe życie. Słowa, gesty, działania – choć możemy nie zdawać sobie z tego sprawy, wszystkie sygnały wysyłane przez rodziców, dziadków czy nauczycieli zakorzeniają się na stałe w naszej podświadomości. Doświadczenia i wzorce zebrane w dzieciństwie przekładają się na to, jacy jesteśmy i w jaki sposób postrzegamy siebie w dorosłym życiu. Jak zbudować poczucie własnej wartości u dziecka?
Poczucie własnej wartości u dziecka
Nie rodzimy się z wrodzoną opinią na swój temat. Dopiero w procesie wychowania kształtuje się nasza samoocena. Jak wskazuje Aleksandra Jędrzejewska w publikacji „Samoocena dziecka – źródła i komunikaty weryfikujące”, na jej budowanie mają wpływ różnorodne czynniki. Liczą się predyspozycje genetyczne i cechy charakteru, ale przede wszystkim wzorce zachowań, które obserwujemy w otoczeniu. To, co mówią do nas rodzice, opinie, jakie wygłaszają na nasz temat nauczyciele, sposób, w jaki spędzamy czas z rówieśnikami – umysł dziecka jest jak gąbka, chłonie dosłownie wszystko. W wieku przedszkolnym zaczynamy sobie zadawać pytania natury egzystencjalnej: „Kim jestem? Jak się czuję we własnym ciele?”. Wtedy odkrywamy samoocenę. Jeśli mieliśmy odpowiednie wzorce, poczucie naszej wartości prawdopodobnie będzie wysokie, jeśli nie, możemy przeżywać konflikt z własnym ja.
Skutki niskiego poczucia własnej wartości u dziecka
Kiedy poczucie własnej wartości u dziecka jest zaniżone, maluch może się spotkać z bardzo dużymi problemami, i to na różnych płaszczyznach. Niepewność, nieśmiałość, strach przed rówieśnikami, unikanie ludzi, lęk przed podejmowaniem samodzielnych decyzji i pojawiające się bez powodu poczucie winy.
Jestem beznadziejny. Na pewno nic mi się nie uda.
Choć są to skrajne przykłady, takie myśli mogą towarzyszyć najpierw dziecku, a potem dorosłemu. Taka osoba może mieć problemy z nawiązywaniem trwałych relacji. Niska samoocena wpłynie również na życie zawodowe, ponieważ przedstawienie swoich pomysłów czy nawet kontakt ze współpracownikami mogą budzić strach czy niechęć.
Jak budować poczucie własnej wartości u dziecka?
- Okazuj uczucia
Dzieci, których rodzice nie uciekają od kontaktu fizycznego, rozwijają się szybciej i mają poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Drobne gesty, przytulenie w chwilach kryzysu, uśmiech aprobaty, a także czułe słowa – poczucie bycia kochanym niezależnie od okoliczności pomaga dziecku wyrosnąć na pewnego siebie człowieka.
- Zwracaj uwagę
Staraj się jak najczęściej rozmawiać z córką czy synem i poświęcaj im dużo czasu już od pierwszych dni życia. Niech widzą i czują, że są dla ciebie ważni – dzięki temu w przyszłości będą częściej otaczać się osobami, które docenią ich wartość i uczucia.
- Nie lekceważ
Słuchaj, gdy dziecko mówi ci o swoich problemach i nie bagatelizuj jego słów. Coś, co dla ciebie jest błahostką, dla niego może być problemem zaburzającym równowagę całego świata. Aby zbudować w dziecku poczucie wartości, na każdym kroku trzeba mu pokazywać, że jest dla rodziców ważne, a jego zdanie się liczy. Szanuj jego myśli, uczucia i opinie, a wychowasz pewnego siebie dorosłego.
- Motywuj
Jeśli widzisz, że dziecko się stara, wspieraj je dobrym słowem. Nie pouczaj, nie mów, że mu się nie uda i pod żadnym pozorem nie porównuj. Każdy z nas jest istotą wyjątkową i każde porównanie, czy do brata, czy kolegi z klasy, będzie dla młodego umysłu krzywdzące. Negatywne opinie zaniżają poczucie własnej wartości u dziecka, ale nadmierne chwalenie wytwarza poczucie wyższości nad innymi. Kluczowe jest więc znalezienie równowagi. Chwalenie dziecka za zjedzenie całego posiłku, gdy robi to regularnie już od wielu tygodni, może nie być konieczne, ale za to za występ w przedszkolnym przedstawieniu już tak.
- Pozwól popełniać błędy
Samorozwój wiąże się z działaniem i nauką. Nie staraj się zatem rozpościerać parasola bezpieczeństwa nad dzieckiem i chronić go przed złem tego świata. Każdy z nas musi nauczyć się podejmować samodzielne decyzje i akceptować konsekwencje czynów. Kiedy dziecko popełni błąd, wyjaśnij mu, co zrobiło i co to spowodowało (np. uraziło uczucia siostry). Na podstawie wielkości błędu oceń, czy niezbędna jest kara (np. czas bez telewizora). Jeżeli była to błahostka, wyjaśnij dziecku, że każdemu może się to zdarzyć, a porażki wzmacniają nas i dają wiedzę na przyszłość. Nie krytykuj, nie karć, nie śmiej się, ale bądź przy swoim dziecku i służ radą oraz pomocą.
Szczęśliwe, pewne siebie dzieci, które wierzą w swoją wartość, mają większą szansę wyrosnąć na zadowolonych i odnoszących sukcesy w życiu dorosłych. Dlatego poświęć córce czy synowi maksimum uwagi każdego dnia, wspieraj ich na każdym kroku i bądź dla nich prawdziwą ostoją.
