Nowa wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie. Sprawdź, dlaczego warto zobaczyć "Polskie style narodowe 1890-1918"!

Muzeum Narodowe w Krakowie postanowiło przygotować serię wystaw poświęconych nowoczesności i temu, jak była ona rozumiana we różnych okresach polskiej historii. Serię "4 × nowoczesność" rozpoczyna otwarta właśnie eskpozycja "Polskie style narodowe 1890-1918", na której zgromadzono obiekty powstałe podczas ostatnich dekad zaborów. Było to wyjątkowo trudny okres na polskich twórców, którzy - żyjąc jako poddani Habsburgów, Romanowów i Hohenzollernów - poszukiwali odrębnego stylu, który miał podkreślić naszą narodową odrębność i aspiracje. 

Powstanie nowego stylu miało potwierdzić kulturową odrębność nieistniejącego państwa od zaborczych mocarstw - tłumaczy autor scenariusza wystawy i pomysłodawca serii "4 × nowoczesność", prof. dr hab. Andrzej Szczerski.

Dla twórców europejskich, a zwłaszcza tych wywodzących się z narodów pozbawionych własnej państwowości, głównym punktem odniesienia i inspiracją stała się twórczość ludowa. Dostrzegano w niej bowiem złożone treści ideowe i symboliczne niezmienione przez wieki, zachowujące pierwotne formy poszczególnych kultur narodowych. 

Polskie style narodowe - od ubrań po architekturę

Na wystawie w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie prezentowanych jest około 500 obiektów. Są to obrazy, rzeźby, grafiki, akwarele, rysunki, plakaty, fotografie, książki, a także przedmioty codziennego użytku - meble, stroje i tkaniny. Większość tych eksponatów pochodzi z kolekcji MNK, natomiast około 50 zostało wypożyczonych z ponad 30 muzeów oraz kolekcji prywatnych.

Kontusze, żupany i czamary, czyli moda męska w czasach zaborów

Przestrzeń Sali Wystaw Zmiennych na parterze została podzielona na pięć części. W pierwszej, centralnej, prezentowany jest ubiór narodowy. Barwne stroje kontuszowe przywodzą na myśl bogate okrycia XVIII-­­wiecznych magnatów. Kontrastu­ją z nimi kontusze i żupany w ciemnych kolorach uszyte zgodnie z modą męską przełomu XIX i XX wieku. Ten przegląd mody uzupełniają skromne mieszczańskie czamary (sięgające do połowy ud okrycia wierzchnie z wąskimi rękawami i wysokim kołnierzem) noszone przez postę­powych demokratów.

Styl zakopiański, czyli życie à la góral

Dużo miejsca poświęcono stylowi zakopiańskiemu, który powstał na początku lat 90. XIX wieku. Jego twórcą był mieszkający wtedy w Zakopanem malarz i krytyk sztuki Stanisław Witkiewicz, który zainspirował się sztuką i budownictwem góralskim Podhala. Styl zakopiański znalazł uznanie zarówno wśród góralskich, jak i zawodowych architektów i projektantów we wszystkich zaborach. W tym stylu powstały wille, dwory, kamienice czy kaplice wraz z aranżacjami wnętrz i wypo­sażeniem.

W tej części wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie można zobaczyć między innymi obrazy Jacka Malczewskiego, Stanisława Witkiewicza, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego i Władysława Ślewińskiego, rzeźby Wojciecha Brzegi oraz projekty willi w stylu zakopiańskim, z ich bogatym wyposażeniem. Na wystawie można też podziwiać suknię w stylu zakopiańskim, obuwie, koronki i spinki. 

Huculskie inspiracje

Trzecią część wystawy zorganizowanej w Muzeum Narodowym w Krakowie poświęcono Huculszczyźnie - regionowi w Karpatach Wschodnich, który miał wielkie znaczenie dla twórców stylu narodowego we Lwowie. Kultura ludowa Hucułów inspirowała artystów zarówno polskich, jak i ukraiń­skich, szukających źródeł nowego stylu dla swoich narodów. Jej silne wpływy były widoczne w architekturze, wyposażeniu wnętrz czy malarstwie ściennym. W Mikuliczynie na przykład powstała inspi­rowana huculską tradycją willa Jana Boguckiego, deko­rowana ornamentami w stylu zakopiańskim. W tej sekcji wystawy w MNK można zobaczyć między innymi trzy tryptyki Kazimierza Sichulskiego, obrazy Wyczółkowskiego i Jarockiego, meble huculskie z kolekcji rodziny Gąsiorowskich, stroje, ceramikę, fotografie mieszkańców tych ziem i rzemiosło.

Krakowscy nowatorzy

Dużo uwagi kuratorzy wystawy poświęcili artystom krakowskim. W 1901 roku powstało Towarzystwo "Polska Sztuka Stosowana", do którego należeli wybitni twórcy Młodej Polski, między innymi Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer, a także architekci, krytycy i mecenasi sztuki. Ich celem było stworzenie oryginalnego rzemiosła artystycznego, które byłoby zarazem nowoczesne i naro­dowe. Inspirowali się zarówno sztuką ludową, jak i architekturą czy ornamentyką. Projektowali tkaniny, ceramikę, plakaty, meble codziennego użytku.

Dwanaście lat później, 1913 roku, przy Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie powstało stowarzyszenie Warsztaty Krakow­skie. Związani z nim twórcy odegrali kluczową rolę w historii polskiego designu XX wieku. Promowali nowatorskie uproszczenie formy, funkcjonalność i nowe technologie. Najlep­sze projekty Warsztatów powstały w dziedzinie meblarstwa, introligatorstwa, tkactwa, kowalstwa arty­stycznego czy zabawkarstwa.

Na wystawie "Polskie style narodowe 1890-1918" twórczość Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana" oraz Warsztatów Krakowskich reprezentują meble (m.in. Stanisława Wyspiańskiego), elementy wyposażenia wnętrz, panneau Jana Rembowskiego, obrazy Józefa Mehoffera, wspaniała kolekcja kilimów i kostium projektu Wyspiańskiego. A uzupełnieniem są grafiki, plakaty, etykiety, kartki pocztowe i wydawnictwa.

Miasta-ogrody i esperanto

W 1912 roku w Krakowie odbyły się dwa, niezwykle ważne wydarzenia - zorganizowana przez Towa­rzystwo "Polska Sztuka Stosowana" "Wystawa architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem" oraz VIII Światowy Kongres Esperanto. I właśnie tym dwóm wydarzeniom poświęcono ostatnią część nowej wystawy krakowskiego Muzeum Narodowego.

W tej części ekspozycji zobaczymy archiwalne zdjęcia z "Wystawy architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem" , jej katalog, prezentowane na niej meble. Wystawa miała na celu propagowanie koncepcji brytyjskiego urba­nisty Ebenezera Howarda, który uważał, że w przyszłości mia­sta powinny się składać z dzielnic zabudowanych domami jedno­- i wielorodzin­nymi zlokalizowanymi wśród zieleni i z dala od przemysłu.

Kiedy Ebenezer Howard przyjechał do Krakowa zobaczyć inspirowaną jego koncepcją wystawę, wygłosił wykład w esperanto. Był bowiem zdania, że esperanto - tak jak zasady budowy miast­-ogrodów - powinien być językiem powszechnie zrozumiałym i powszechnym. Wkrótce po jego wizycie w Krakowie odbył się VIII Światowy Kongres Esperanto.  

Wystawę "Polskie style narodowe 1890-1918" można oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie do 2 stycznia 2022 roku. Więcej informacji o wystawie i towarzyszących jej wydarzeniach znajdziesz na stronie muzeum. Kolejne wystawy z serii "4 × nowoczesność" - obejmujące okres II Rzeczypospolitej, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz czasy współczesne po 1989 roku - będą prezentowane w kolejnych latach aż do 2024 roku.