W dzisiejszych czasach pojęcie traumy staje się coraz bardziej powszechne. Słyszymy o nim w mediach, w rozmowach z bliskimi, czy w gabinetach terapeutycznych. Z jednej strony, rosnąca świadomość na temat traumy to pozytywne zjawisko – ludzie coraz lepiej rozumieją, że niektóre wydarzenia mogą pozostawić głębokie ślady w psychice i wpływać na dalsze życie. Z drugiej strony, pojęcie to bywa nadużywane lub mylnie interpretowane, co prowadzi do jego dewaluacji. Ale co tak naprawdę nazywamy traumą? Czy każde wydarzenie może być traumatyzujące? Jakie czynniki wpływają na to, czy dane zdarzenie stanie się źródłem traumy? Tłumaczy psychoterapeutka par i terapeutka traumy Marlena Ewa Kazoń.
Trauma psychiczna to stan wynikający z doświadczenia wydarzenia lub serii wydarzeń, które przekraczają zdolności adaptacyjne jednostki. Zdarzenia te są na tyle silne, że mogą prowadzić do długotrwałych negatywnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego. W języku potocznym trauma często kojarzona jest z ekstremalnymi, tragicznymi sytuacjami, jak np. wojna, katastrofa naturalna czy przemoc fizyczna. Jednak trauma nie zawsze musi wynikać z dramatycznych wydarzeń – może być efektem bardziej subtelnych, choć równie destrukcyjnych doświadczeń.
Przykłady traum
- Trauma wojenna: To jeden z najczęściej przywoływanych przykładów traumy. Żołnierze powracający z frontu często zmagają się z zespołem stresu pourazowego (PTSD). Wspomnienia związane z walką, śmiercią towarzyszy broni czy przetrwaniem w ekstremalnych warunkach mogą przez lata wpływać na ich życie emocjonalne i społeczne.
- Przemoc domowa: Osoby doświadczające przemocy w rodzinie – zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej – często noszą w sobie traumę, która rzutuje na ich późniejsze relacje i poczucie własnej wartości. Często jest to trauma trudna do zauważenia na pierwszy rzut oka, ale niezwykle destrukcyjna w skutkach.
- Wypadki: Osoby, które przeżyły poważny wypadek, np. samochodowy, mogą doświadczyć traumy. Nawet jeśli fizycznie wyzdrowiały, lęk przed ponownym przeżyciem takiej sytuacji może paraliżować ich codzienne życie.
- Trauma związana z utratą: Śmierć bliskiej osoby, zwłaszcza jeśli była nagła lub niespodziewana, może prowadzić do traumy. Proces żałoby może być długotrwały i skomplikowany, a osoba dotknięta stratą może przez lata zmagać się z jej skutkami.
Czy każde wydarzenie może być traumatyzujące?
Nie każde trudne lub bolesne wydarzenie musi prowadzić do traumy. To, czy dane zdarzenie stanie się traumatyczne, zależy od wielu czynników, z których najważniejszym jest subiektywna interpretacja i reakcja osoby, która go doświadczyła. To, co dla jednej osoby będzie niezwykle bolesnym przeżyciem, dla innej może okazać się stosunkowo łatwe do przejścia.
Na przykład: dwie osoby mogą doświadczyć tej samej sytuacji, np. powodzi, ale tylko jedna z nich może rozwinąć objawy PTSD. To, czy zdarzenie stanie się traumatyczne, zależy od wcześniejszych doświadczeń życiowych, poziomu wsparcia społecznego, indywidualnych cech osobowości oraz aktualnego stanu psychicznego danej osoby. Dlaczego tak jest?
Co decyduje o mocy traumatyzującego wydarzenia?
Moc traumatyzującego wydarzenia nie zależy wyłącznie od jego intensywności lub tragiczności. O tym, czy dane wydarzenie wywoła traumę, decyduje kilka czynników:
- Subiektywna percepcja. Kluczową rolę odgrywa to, jak osoba interpretuje dane wydarzenie. Dla jednej osoby burza może być źródłem lęku, dla innej – ekscytującym zjawiskiem natury.
- Wczesne doświadczenia: Osoby, które w dzieciństwie doświadczyły przemocy, zaniedbania lub innych trudnych doświadczeń, są bardziej narażone na rozwój traumy w odpowiedzi na późniejsze stresujące wydarzenia.
- Wsparcie społeczne: Osoby otoczone wsparciem rodziny i przyjaciół łatwiej radzą sobie z trudnymi sytuacjami. Brak wsparcia, poczucie izolacji czy odrzucenia może potęgować negatywne skutki trudnych doświadczeń.
- Cechy osobowości: Niektóre osoby są bardziej odporne psychicznie, potrafią lepiej radzić sobie ze stresem i szybciej wracają do równowagi po trudnych przeżyciach. Inne, bardziej wrażliwe, mogą łatwiej ulec destrukcyjnym skutkom traumatycznych wydarzeń.
- Intensywność i długość trwania: Wydarzenia, które są nagłe, intensywne i niespodziewane, mają większy potencjał traumatyzujący. Również sytuacje, które trwają długo, jak np. chroniczna przemoc, mogą prowadzić do poważniejszych konsekwencji.
Czy możemy się uchronić przed traumą?
Choć nie zawsze możemy zapobiec traumatyzującym wydarzeniom, możemy zminimalizować ich skutki. Kluczowe jest budowanie silnych więzi społecznych, dbanie o zdrowie psychiczne oraz rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem. W przypadku przeżycia trudnej sytuacji, ważne jest, aby nie bagatelizować swoich uczuć i w razie potrzeby skorzystać z pomocy specjalisty. Terapia, wsparcie bliskich, a czasem i farmakoterapia mogą pomóc w powrocie do równowagi.
Trauma to skomplikowany stan, którego przyczyny i skutki są bardzo zróżnicowane. Nie każde trudne wydarzenie musi prowadzić do traumy, ale warto być świadomym jej potencjalnych źródeł i w razie potrzeby szukać wsparcia.
