Przemoc psychiczna w związku często czai się pod przykrywką troski. Tłumaczona porywczością zakochanego partnera lub gorzej, naszym własnym wyimaginowanym przewinieniem, sprawia, że dajemy zwieść się obietnicom poprawy i w nadziei na lepsze nie podejmujemy żadnych działań. Albo inaczej: z czasem coraz bardziej słabnąc, poddajemy się jej. Tymczasem nieuchwycona w porę, nieukrócona przemoc psychiczna w związku może być tragiczna w skutkach.
Spis treści
Dlaczego przemoc psychiczna w związku jest trudna do udowodnienia? Dlatego że przeciwnie niż fizyczna nie pozostawia widocznych śladów i mimo że często trwa latami, trudno położyć jej kres i pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności. Bywa, że ofiara przemocy psychicznej w związku choć czuje, że „coś jest nie tak”, a relacja w której tkwi jest nierówna albo partner nadużywa swojej przewagi, nie wie, że to czego doświadcza, ma swoja nazwę.
To właśnie o tym jest wstrząsająca książka Renaty Kim „Dlaczego nikt nie widzi, że… umieram. Historie ofiar przemocy”, której autorka podpowiada, kiedy powinna włączyć się nam czerwona lampka i jak w związku z przemocowcem ocalić siebie.
Przemoc psychiczna w związku jest także trudna do udowodnienia przed sądem: słowo przeciwko słowu bez dodatkowych widocznych ran, które bez żadnych wątpliwości mogłyby poświadczyć prawdę ofiary bywa niewystarczającym orężem w walce o sprawiedliwość. Warto jednak pamiętać o tym, że przemoc psychiczna w związku czy poza nim, jest przestępstwem.
A granica między tym, co wolno, a co zalicza się już do przemocy psychicznej w związku jest cienka. I choć jej sprawcy z tym polemizują, zalicza się do niej wszelkie działania, które ranią jedną ze stron czy powodują u niej dyskomfort, czyli m.in. wyzwiska, upokarzanie, szantaż, groźby i manipulacje – niezależnie od tego, jakie stoją za nimi przesłanki.
Statystyki wskazują, że przemocy psychicznej w związku częściej doświadczają kobiety (według raportu GUS ma to miejsce aż w 80% przypadków), choć nie jest to regułą. Badacze wskazują, że znacznie bardziej niż genetyka winne są temu kwestie kulturowe i utrwalone przez kulturę wzorce wychowawcze. Co ważne, przemoc psychiczna w związku statystycznie zdarza się podobnie często jak ta między innymi osobami, które łączy emocjonalna więź lub zależność, np. rodzicami i dziećmi, pracodawcą a pracownikiem czy bliskimi sobie osobami, np. przyjaciółmi.
Warto pamiętać o tym, że przemoc psychiczna w związku choć trudna do udowodnienia, jest brzemienna w skutki. Badania wskazują jednoznacznie, że długotrwałe jej doświadczanie może prowadzić do wystąpienia depresji, zespołu stresu pourazowego, stanów lękowych, a nawet w skrajnych przypadkach do podejmowania przez ofiarę prób samobójczych. W przypadku najmłodszych przemoc psychiczna kładzie się cieniem nie tylko na rozwoju emocjonalnym, ale też intelektualnym.
Organizacje kobiece szacują, że przemocy psychicznej w związku doświadcza 800 tys. Polek, choć dane te mogą być niedoszacowane. Wiele z nich w obawie przed stygmatyzacją lub eskalacją przemocy nie zgłasza jej na policję, stąd raporty policyjne także dysponują danymi nieoddającymi stanu faktycznego.
Renata Kim w książce „Dlaczego nikt nie widzi, że… umieram. Historie ofiar przemocy”, wydanej nakładem wydawnictwa W.A.B. przedstawia historie ofiar przemocy psychicznej w związku lub poza w innej sytuacji zależności.
Na przestrzeni kilkunastu napisanych w pierwszej osobie reportaży autorka analizuje mechanizm wchodzenia w toksyczną relacji, jej kolejne etapy oraz złożoność, która powoduje, że mimo wszystko wiele osób w niej trwa.
Jak wskazują psychologowie, przemoc psychiczna w związku uruchamia złożony mechanizm uzależnienia, równie skomplikowany i równie trudny do pokonania jak alkoholizm czy każdy inny nałóg. Do tego z czasem, w miarę nieustannego poddawania się przemocy psychicznej w związku ofiara coraz bardziej słabnie, a mechanizmy obronne wobec przemocy psychicznej w związku stają się coraz bardziej nieskuteczne.
Zdarza się też, że z czasem, nie mogąc wyrwać się z kręgu przemocy psychicznej w związku doświadczająca jej osoba zaczyna kwestionować własny rozsądek i umiejętność trzeźwej oceny sytuacji, stopniowo przyjmując punkt widzenia przemocowca. Tym co sprawia, że przemoc psychiczna w związku jest w dużej mierze aprobowana społecznie lub zyskuje społeczne przyzwolenie jest fakt, że otoczenie najczęściej jest po stronie kata, nie ofiary, nie dając wiary temu, co ta przeżywa.
Bohaterkami książki Renaty Kim „Dlaczego nikt nie widzi, że… umieram. Historie ofiar przemocy” są głównie kobiety, choć nie zabrakło także świadectw mężczyzn doświadczających przemocy psychicznej w związku. Oto kilka wskazówek, jak ją rozpoznać i jak działać, by siebie ocalić.
Jeśli po pierwszej eksplozji uczuć, kiedy codziennie słyszałaś, że jesteś najpiękniejsza, wspaniała, jedyna, że wszystkie przed tobą to były złe kobiety i wariatki, następuje gwałtowne załamanie. To może być kłamstwo, awantura z dziwnego powodu, naruszenie lojalności albo pierwsza zdrada. Coś, co cię zaskoczy i rozczaruje, w innym świetle pokaże człowieka, który tak cię oczarował. Przemoc psychiczna w związku zaczyna się często właśnie tak, niewinnie.
Jeśli po pierwszym przykrym zdarzeniu twój partner będzie przepraszał i obiecywał poprawę, a za jakiś czas zrobi to samo. Znowu cię okłamie, oszuka lub zdradzi, a kiedy go na tym przyłapiesz, wszystkiego się wyprze. Albo zacznie ci wmawiać, że wszystko sobie uroiłaś, jesteś chorobliwie podejrzliwa i histeryczna, powinnaś się wstydzić. Właśnie zaczął tobą manipulować, a to jedno z obliczy przemocy psychicznej w związku.
Nie emocjom, bo tym przemoc psychiczna w związku wymyka się najłatwiej. Jeśli widzisz, że w twojej relacji dzieje się źle, nie jesteś szanowana i kochana, tylko wykorzystywana, poniżana i oszukiwana, nie daj się uspokoić zapewnieniami, że tylko ci się wydaje, a partner cię kocha, ma wobec ciebie dobre zamiary i czyste intencje. Spróbuj spojrzeć na swoją sytuację tak, jakby dotyczyła twojej siostry lub przyjaciółki. Zastanów się, czy chciałabyś, aby ktoś je tak traktował, jak ty jesteś traktowana. Jeśli uznasz, że nie, będzie ci łatwiej przestać się oszukiwać, że ktoś, przez kogo płaczesz, jest dla ciebie dobry.
Dlaczego tak trudno jest ci skończyć waszą burzliwą i pełną cierpienia relację nawet jeśli czujesz, że jest na granicy przemocy psychicznej w związku? Ludzie, którym się ze sobą nie układa, zwykle po prostu się rozstają. Tymczasem ty ciągle wracasz, mimo że wiesz, że nie powinnaś. Kiedy próbujesz uciekać, twój partner zawsze znajdzie sposób, by cię przekonać do powrotu. Powie, że jesteście sobie przeznaczeni, że bez ciebie życie nie ma sensu, zaproponuje odkreślenie przeszłości grubą kreską. A ty znowu ulegniesz, bo jesteś już uzależniona od tej trującej relacji. Wolisz cierpieć, niż żyć bez niej.
Jeśli z powodu nieustannego napięcia nie możesz jeść, bo gryzienie potraw jest zbyt trudne, jeśli nie możesz spać, a jak ci się uda zasnąć, masz koszmary, jeśli uspokaja cię tylko alkohol albo inne używki – masz problem. Jeśli bez przerwy myślisz, co się teraz w twoim związku wydarzy, z której strony spadnie kolejny cios, a uspokajasz się jedynie wtedy, gdy twój partner jest blisko i masz na niego oko – twój problem jest jeszcze poważniejszy. Człowiek, którego jak ci się wydaje, kochasz, stopniowo cię niszczy – to przemoc psychiczna w związku w czystej postaci: widzi to, ale się nie przejmuje. Jesteś tylko kolejną złą kobietą, wariatką. Zaraz cię porzuci, poszuka innej ofiary.
Uciekaj pierwsza. Utnij wszelkie kontakty, nie pozwól, by dalej tak cię traktował. On za nic nie przyzna się do stosowania przemocy psychicznej w związku. Ty też nie próbuj mu niczego udowadniać - nie zrozumie, nie przyjmie do wiadomości. Pogódź się z tym, że nigdy cię szczerze nie przeprosi. Nie umie. Ratuj się, uciekaj. Od przemocy psychicznej w związku możesz się uwolnić tylko w ten sposób.
