9 polskich filmow i książek, które pięknie mówią o tym, czym jest patriotyzm

Świętowanie Dnia Niepodległości może mieć wiele form – od bardzo osobistych, wspólnotowych po symboliczne. Możemy zacząć dzień od odwiedzenia miejsc pamięci, złożenia kwiatów pod lokalnym pomnikiem, zapalenia lampionu pod jednym z ważnym pomników. Możemy też sięgnąć po literaturę patriotyczną lub filmy o tej tematyce. Oto kilka pozycji książkowych i filmowych, które pięknie mówią, czym jest patriotyzm.

1. Powieść  "Kolumbowie. Rocznik 20"

"Kolumbowie. Rocznik 20" Romana Bratnego to hołd złożony pokoleniu, które dorastało w cieniu wojny i musiało zbyt wcześnie dorosnąć. Autor, sam uczestnik konspiracji, sportretował młodych ludzi rozdartych między romantycznym idealizmem a brutalną rzeczywistością okupacji. To nie tylko opowieść o walce i ofierze, lecz także o dojrzewaniu, miłości, przyjaźni i tragicznej utracie niewinności. "Kolumbowie" pozostają dziś ważnym świadectwem, że heroizm może iść w parze z wątpliwością, a pamięć – z czułością wobec tych, którzy "chcieli być wolni i wolność sobie zawdzięczać".

2. Powieść "Przedwiośnie"

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego to powieść, która – mimo upływu lat – wciąż zaskakuje aktualnością. To historia młodego idealisty, Cezarego Baryki, który po doświadczeniach wojny i rewolucji wraca do odrodzonej Polski, pełen nadziei, ale i rozczarowań. Żeromski z niezwykłą przenikliwością pokazuje kraj stojący na rozdrożu – między marzeniem a rzeczywistością, ideą a praktyką. "Szklane domy", o których marzył ojciec Cezarego, stają się metaforą wiary w lepszy świat, ale też ostrzeżeniem przed złudzeniem, że wolność sama w sobie wystarczy. To powieść o dojrzewaniu – człowieka i narodu – i o nieustannym poszukiwaniu sensu w świecie po wielkim przełomie. Piękna jest także filmowa adaptacja powieści w reżyserii Filipa Bajona".

3. Poemat "Pan Tadeusz"

Narodowa epopeja Adama Mickiewicza, która od niemal dwóch stuleci pozostaje symbolem polskości. Mickiewicz połączył w niej malarską wizję dawnego świata szlacheckiego z głębokim pragnieniem wolności. Choć to utwór o utraconej ojczyźnie, jego ton nie jest elegijny – pełen jest życia, humoru, miłości i tęsknoty. „Pan Tadeusz” przypomina, że patriotyzm to nie tylko walka, ale także zachwyt nad codziennością i wspólnotą. Wyjątkowy jest też film Andrzeja Wajdy na podstawie Mickiewicza.

4. Powieść "Król"

Współczesna powieść o przedwojennej Warszawie, która redefiniuje pojęcie patriotyzmu i tożsamości. Twardoch tworzy brutalny, ale fascynujący portret miasta pełnego kontrastów – eleganckich salonów i żydowskich dzielnic, bokserskich ringów i politycznych intryg. Jego bohater, Jakub Szapiro, to człowiek rozdarty między lojalnością wobec siebie, rodziny i narodu. W "Królu" patriotyzm nie ma jednej twarzy – to emocja splątana z dumą, gniewem i potrzebą przetrwania. Twardoch przypomina, że miłość do kraju to nie tylko sztandar, ale też pamięć o jego ciemnych stronach, odwaga, by patrzeć na historię bez upiększeń i mówić o niej z prawdą. 

5. Film „80 milionów” 

Film Waldemara Krzystka oparty jest na prawdziwej historii, która wydarzyła się tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego w 1981 roku. To opowieść o grupie działaczy „Solidarności” z Wrocławia, którzy w akcie odwagi i sprytu wyprowadzają z konta związkowego tytułowe 80 milionów złotych, zanim władza zdoła je zablokować. Krzystek opowiada o bohaterstwie bez pomnikowego patosu – z humorem, energią i ciepłem. „80 milionów” to kino o ludziach, którzy potrafili działać razem, a ich patriotyzm był codziennym gestem odwagi i solidarności. Do tego genialna rola Piotra Głowackiego!

6. Film "Wałęsa. Człowiek z nadziei"

Andrzej Wajda stworzył film-biografię, która wykracza poza ramy życiorysu Lecha Wałęsy. To portret epoki i społeczeństwa, które odzyskiwało wiarę w siebie. W roli głównej – Robert Więckiewicz, który z niezwykłą wiarygodnością oddaje charyzmę, błyskotliwość, ale też upór i sprzeczności lidera "Solidarności". Wajda, mistrz opowieści o polskiej tożsamości, pokazuje, że historia Wałęsy to historia każdego z nas – o potrzebie wolności, ale i o cenie, jaką trzeba zapłacić za odwagę. Film pulsuje energią lat 80., a jego ton – ciepły, ale pełen goryczy – przypomina, że patriotyzm to również umiejętność krytycznego spojrzenia na własną historię.

7. Film "Legiony"

Dariusz Gajewski przenosi widza w czasy I wojny światowej, do momentu narodzin niepodległej Polski. "Legiony" to opowieść o młodych ludziach, którzy w imię wolności rezygnują z osobistego szczęścia, ale też o tym, jak rodzi się wspólnota. W centrum historii jest nie tylko walka, lecz także uczucia – miłość, przyjaźń, lojalność. Bohaterowie Gajewskiego to ludzie z krwi i kości, nie pomniki. Ich patriotyzm ma ludzką twarz: nie heroiczną, lecz autentyczną, pulsującą emocją i pragnieniem sensu. I biedą tamtych lat.

8. Film "Miasto 44"

Film Jana Komasy „Miasto 44” to intensywna, emocjonalna opowieść o młodości, miłości i heroizmie w czasie Powstania Warszawskiego. Reżyser nie tworzy klasycznej rekonstrukcji wydarzeń historycznych – zamiast tego skupia się na doświadczeniu pokolenia, które wchodziło w dorosłość w cieniu wojny. W centrum historii są młodzi ludzie: Stefan, Kama i Biedronka – pełni marzeń, nadziei i wiary, że mogą zmienić świat. Ich życie, brutalnie przerwane przez powstańczy zryw, staje się metaforą utraconego pokolenia.

Komasa łączy realizm z nowoczesnym językiem kina – dynamiczne zdjęcia, symboliczne ujęcia i odważna muzyka sprawiają, że „Miasto 44” działa nie tylko na intelekt, ale przede wszystkim na emocje. To film o miłości i odwadze w sytuacjach granicznych, o potrzebie wolności, która zawsze niesie ze sobą cenę. Przypomina, że heroizm nie polega wyłącznie na walce z bronią w ręku, ale też na zachowaniu człowieczeństwa, lojalności i wiary w sens dobra w świecie pełnym chaosu. 

9. Film animowany "Animowana historia Polski"

Świetna animacja Tomasza Bagińskiego w osiem minut streszcza ponad tysiąc lat państwowości. Bagiński przed laty nominowany był do Oscara, naprawdę warto. To wyjątkowa podróż przez dzieje naszego kraju – dynamiczna, symboliczna i pełna emocji. W zaledwie kilka minut reżyser zdołał opowiedzieć historię Polski – od legendarnych początków, przez chrzest Mieszka I, rozbiory, powstania, wojny i okres PRL-u, aż po współczesność. „Animowana historia Polski” zachwyca nie tylko warstwą wizualną, ale też sposobem, w jaki łączy sztukę z edukacją i emocjami. Każde ujęcie jest jak obraz – intensywny, przemyślany i niosący znaczenie. Bagiński pokazuje patriotyzm bez słów i bez patosu. W jego wizji Polska to nie tylko pole bitew i daty, ale przede wszystkim ludzie – tworzący kulturę, naukę, sztukę i codzienność. W finałowej scenie, w której współczesny chłopiec spogląda na dzieje kraju jak na część siebie, kryje się uniwersalne przesłanie: historia jest żywa, dopóki o niej pamiętamy i dopóki uczymy się z niej dumy bez uprzedzeń.

Patriotyzm to także wspieranie polskich marek

Patriotyzm może mieć też wymiar współczesny: wspieranie polskiej kultury, kupowanie rodzimych produktów, promowanie polskiego designu, muzyki, filmu. To gesty, które nie krzyczą, ale trwale budują – tak jak codzienna uczciwość, troska o środowisko, czy aktywność obywatelska.

Nie musimy manifestować, by czuć więź z krajem. Możemy spotkać się przy wspólnym stole, zapalić świecę w oknie, albo po prostu spędzić dzień z bliskimi – w spokoju, z wdzięcznością za wolność, która nie jest dana raz na zawsze. I warto porozmawiać wtedy z dziećmi i wytłumaczyć im, dlaczego to wszystko jest ważne.

Prawdziwy patriotyzm to miłość do kraju, która nie wyklucza – ale łączy.