Rozwód emocjonalny pojawia się na długo przed pozwem. Jak rozpoznać początek końca związku?

Weekendy były udane. Wyjeżdżali ze znajomymi w góry. W Boże Narodzenie obiad u jej matki. Gwar, atmosfera świąt. Ale wigilia… „To była masakra. Odkąd córka wyjechała na studia do Kanady, spędzaliśmy ją sami, we dwoje. Zdałam sobie sprawę, że nas nic nie łączy”, opowiada Klaudia, 55 lat. Dwa lata temu wzięła rozwód. Ale wie, że jej małżeństwo skończyło się wcześniej.

Rozwód emocjonalny: jak rozpoznać?

Na ile wcześniej? Według psychologów rozwód emocjonalny wyprzedza ten faktyczny o sześć do ośmiu lat. To proces. Nie jest tak, że budzisz się i czujesz, że małżeństwo jest wypalone. To nie wybuch bomby, raczej tlący się ogień, jest trochę dymu, nic wielkiego się nie dzieje, ale po miłości został tylko popiół. Psychoterapeuta par John Gottman opracował kwestionariusz, który pozwala stwierdzić, że związek wszedł w fazę rozwodu emocjonalnego. Wyróżnił trzy sfery życia, w których pojawiają się sygnały o oddalaniu się partnerów. Chodzi o miłość romantyczną (seks, czułe gesty, bliskość), intymność (jest emocjonalna pustka) oraz zadowolenie z wyboru partnera (zamiast poczucia, że była to dobra decyzja, mamy wrażenie uwięzienia w codzienności z niewłaściwą osobą).

Rozwód emocjonalny rzadko jest procesem dwustronnym. Częściej bierze go jedna osoba. Druga nie chce widzieć, co się dzieje, i wmawia sobie, że wszystko jest w porządku albo stopniowe oddalanie się jej nie przeszkadza. Co teraz, jeśli orientujesz się, że jesteś na tym etapie? Masz do wyboru trzy drogi: możesz nie robić nic i obserwować, jak sprawy się potoczą. Największą wadą tego rozwiązania jego fakt, że biernie obserwując rozpad relacji, nie dbasz o własne interesy. A nikogo nie satysfakcjonuje trwanie i dogorywanie. Drugą możliwością jest zakończenie związku. To zrobiła Klaudia. Długotrwały kryzys w małżeństwie ma jeden plus – daje czas, by się zastanowić, co robić. Klaudia kilka miesięcy chodziła do terapeutki, to była okazja, by przyjrzeć się sobie, uczuciom wobec partnera. Doszła do wniosku, że nie kocha męża – żywi ciepłe uczucia do człowieka, jakim był kiedyś, ale nie jest zainteresowana tym, kim jest obecnie. Uznała, że rozwód jest najlepszym rozwiązaniem. Skonsultowała sprawę z prawniczką, potem poprosiła o rozmowę męża. Był zaskoczony, ale nie namawiał Klaudii, by zmieniła zdanie. Nim złożyła pozew, skorzystali z mediacji, wypracowali rozwiązanie, które satysfakcjonowało zarówno ją, jak i męża. Uważają, że to była dobra decyzja.

Rozwód emocjonalny: czy można uratować związek?

Trzecią możliwością jest ratowanie związku. Czy możliwe, by znów połączyła was miłość? Tysiącom par udała się ta sztuka, wam też może, ale nie poradzicie sobie sami: za wiele jest nawarstwionych pretensji i żalu. Warto iść po pomoc do terapeuty małżeńskiego. Powrót miłości to niejedyny sposób na uratowanie związku. Terapeuci mówią też o rozwodzie funkcjonalnym. Na czym polega? Przypomina przebieranie w koszu pełnym jabłek: musisz wybrać te obtłuczone, już zepsute, wyjąć je i wyrzucić, by zostawić jedynie piękne. To może oznaczać, że trzeba będzie wyrzucić większość owoców, by dostać się do kilku nadających się do jedzenia. Czy to się opłaca? Może. Pytanie, jak bardzo zależy ci na tych kilku jabłkach. To rozwiązanie wybrała Ewa. I ona, i mąż lubią wspólny dom. Podzielili się piętrami – on zajmuje parter, Ewa piętro. On robi zakupy w parzyste tygodnie, ona w nieparzyste. Mają wspólną kuchnię, ale oddzielne życia – poza świętami, które spędzają z rodziną.

Większość znajomych nie wie, że ich małżeństwo scalają tylko dwa elementy: dom i święta. Ewa i Piotr są zadowoleni z tego stanu rzeczy. Bez obopólnej zgody na to, czym są wasze „czerwone jabłka” (może to być udany seks, wspólna firma, przyjaźń), nie ma mowy o rozwodzie funkcjonalnym. Dr Karen Finn, coach rozwodowa z USA, doradza klientom, by zrobili dwie listy: tego, co dobrze działa w ich związku, i tego, co funkcjonuje źle. Jeśli oboje widzą to podobnie, rozwód funkcjonalny może się udać. Ale jeśli jedno uważa, że w ich relacji brak seksu, a drugie jest z tego zadowolone, nie da się osiągnąć porozumienia. Ważne, by do rozwodu funkcjonalnego doprowadzić, nim do związku wjadą „jeźdźcy apokalipsy” (wyjaśniamy poniżej). Bo wtedy szanse na znalezienie „czerwonych jabłek” spadną do zera. Powiedzieć „Już cię nie kocham” jest trudniej, niż wyznawać miłość, ale czasem trzeba to zrobić, bo osobą, którą powinnaś kochać i o której dobrostan powinnaś dbać, jesteś ty.

Czym są jeźdźcy miłosnej apokalipsy?

John Gottman, amerykański terapeuta par, opisał negatywne zachowania, które prawie zawsze prowadzą do rozpadu związku. Nazwał je czterema jeźdźcami apokalipsy. Są to:

1. Krytykanctwo. Dobrze jest wyrażać krytykę, gorzej, jeśli staje się ona uogólniona i raniąca. Powiedzmy, że mąż robił pranie i włożył twoje białe koszule razem ze swoim czerwonym swetrem do pralki. Efektem jest kolekcja różowych koszul. Możesz powiedzieć: „Szkoda, że nie zapytałeś mnie wcześniej, jak segregować pranie. Teraz będę musiała wyrzucić te koszule. Przykro mi z tego powodu”. Albo: „Ty o niczym nie masz pojęcia, nawet obsługa pralki cię przerasta, zniszczyłeś mi ubrania, zadowolony jesteś?”. Wypowiedzi dotyczą tego samego, ale ta druga to krytykanctwo. Nie jest konstruktywna. Co robimy z krytykanctwem? Puszczamy je mimo uszu. Spirala się nakręca: jednak osoba czuje się atakowana, druga – ignorowana.
2. Postawa obronna. Pojawia się, gdy krytykanctwo staje się codziennością. Zamiast się bronić przed krytyką, atakujemy partnera i rozpoczynamy nową kłótnię na całkiem inny temat. „A ty co? Taka ogarnięta jesteś technicznie? A kto odwrotnie podpiął prostownik do akumulatora i rozwalił elektrykę w aucie?!”, odpowiada mąż na zarzut o pofarbowanych koszulach żony. Z czasem te reakcje stają się nawykowe do tego stopnia, że jedno z partnerów przyjmuje postawę obronną samo z siebie, nieprowokowane: chce uprzedzić atak.
3. Pogarda. To wyższy poziom zadawania ran w bliskich związkach. Jest jedną z najbardziej destrukcyjnych emocji w związku. Nie da się „odusłyszeć” pełnych pogardy wypowiedzi kogoś, kto kiedyś był kochany i bliski. Zdaniem Johna Gottmana to najpewniejszy faktor rozpadu związku – daje prawie 100 proc. pewności, że tej miłości nie da się już uratować.
4. Mur obojętności. Żeby przetrwać pogardę, trzeba się chronić przed jej toksycznym wpływem. Służy do tego mur obojętności – z badań wynika, że częściej budują go mężczyźni. Obudowany murem obojętności partner wyłącza się ze wspólnego życia, w skrajnych wypadkach przestaje się w ogóle odzywać.

Czy jesteś w trakcie emocjonalnego rozwodu? TEST

1. Czasem fantazjuję o tym, jak to by było mieszkać samotnie.

2. Nie pamiętam, kiedy robiliśmy sobie spontaniczne prezenty czy niespodzianki.

3. Rzadko się dotykamy, nie trzymamy się za ręce, nie całujemy w policzek na pożegnanie czy powitanie.

4. Gdy mam problem, nie zwierzam się z niego mojemu mężowi.

5. Wolny czas spędzamy osobno, jeśli tylko jest taka możliwość.

6. Nie uprawiamy seksu lub dzieje się to rzadko i nie z mojej inicjatywy.

7. Mam marzenia, plany na przyszłość, ale nie opowiadam o nich mężowi.

8. Nie znam kolegów męża z pracy, nie wiem, kto jest jego szefem, nie wiem, czym się w pracy zajmuje.

9. Nie dyskutujemy o ważnych sprawach, rozmawiamy tylko o bieżących, związanych z domem, rachunkami, rodziną.

10. Gdy wyjeżdżam, na przykład w delegację, nie czuję tęsknoty za mężem.

11. Rzadko myślę o mężu, jeśli nawet, myśl o nim nie przywołuje szczęśliwych wspomnień i dobrych emocji.

Jeśli zgadzasz się z większością twierdzeń, być może jesteś w trakcie rozwodu emocjonalnego – lub nawet już go wzięłaś.