Zajmuje obszar centralnej i częściowo północno-wschodniej Polski. Przez stulecia Mazowsze wchodziło w skład ziem polskich, ale jako oddzielne księstwo zachowało niezależność polityczną oraz odrębność kulturową i prawną. Dziś mnóstwo tu miast, miejsc historycznych bitew, wielowiekowych zamków i pałaców oraz zbiorów muzealnych, które są świadectwem wspaniałej historii regionu, a jednocześnie atrakcjami turystycznymi, które warto zobaczyć.
Płock
Historyczna stolica Mazowsza i Polski w latach 1079–1138, najstarsze mazowieckie miasto, prawa miejskie uzyskało w 1237 roku. Znajdują się tu przepiękne zabytki, m.in. zamek książęcy z XIV wieku i bazylika katedralna z 1144 roku. To jeden z najstarszych polskich kościołów, większy niż katedra na Wawelu. Znajduje się w niej wykonany z czarnego marmuru sarkofag ze szczątkami księcia Władysława I Hermana i jego syna Bolesława Krzywoustego. Tu również znajdują się słynne Drzwi Płockie, a dokładnie ich replika. Oryginalne drzwi zamówione dla płockiej katedry wykonali w połowie XII wieku magdeburscy ludwisarze. Przez ponad 250 lat drzwi znajdowały się w wejściu do katedry, a następnie w wyniku nie do końca wyjaśnionych wydarzeń znalazły się w soborze św. Zofii w Nowogrodzie Wielkim w Rosji. Według jednej z hipotez zostały zrabowane przez Litwinów w XIV wieku, według innej stanowiły dar duchowieństwa polskiego dla brata Władysława Jagiełły. Jeśli zaś chodzi o historię nowszą, to w zbiorach płockiego Muzeum Mazowieckiego znajduje się największa w Polsce kolekcja sztuki secesyjnej z pracami Jacka Malczewskiego, Władysława Podkowińskiego i Stanisława Wyspiańskiego.
Pułtusk
Jedno z najstarszych miast na Mazowszu, prawa miejskie uzyskał w 1257 roku. Znajduje się tu najdłuższy rynek w Europie – jego długość to 400 metrów – zabudowany klasycystycznymi kamieniczkami. Pośrodku rynku stoi ratusz z XVI-wieczną wieżą, który jest siedzibą władz miejskich i Muzeum Regionalnego. Inne zabytki Pułtuska to gotycka bazylika z XV wieku, zamek biskupi z XIV–XVI wieku, obecnie Dom Polonii, pozostałości murów miejskich wznoszonych w latach 1508–33, a także „Lochy” – podziemia we wnętrzu Wzgórza Abrahama, których drążenie rozpoczęli jezuici w 1573 roku. Rozbudowywane w kolejnych wiekach, użytkowane były jako pomieszczenia gospodarcze do przechowywania żywności. Po kasacji zakonu jezuitów z „Lochów” korzystali benedyktyni aż do 1864 roku.
Radom
Największy ośrodek miejski w widłach Wisły i Pilicy, perła w koronie Jagiellonów. W 1481 roku zamieszkał tu syn króla Kazimierza Jagiellończyka, królewicz Kazimierz, który w czasie, gdy ojciec przebywał na Litwie, sprawował stąd rządy w Koronie. Inny syn Kazimierza Jagiellończyka, Fryderyk, w farze radomskiej w 1495 roku odebrał insygnia kardynalskie. Radom był także siedzibą Koronnego Trybunału Skarbowego oraz miejscem, gdzie zbierał się sejm – to tu uchwalono w 1505 roku konstytucję „Nihil novi” oraz „Statut Łaskiego” – pierwszy zbiór praw państwa polskiego. Najważniejsze zabytki Radomia to m.in. Grodzisko Piotrówka – gród obronny założony w X wieku, kościół św. Wacława –jednonawowa gotycka świątynia z 1216 roku będąca najstarszym murowanym budynkiem Radomia, pozostałości murów miejskich z lat 1364–88, klasztor benedyktynek z początku XVII wieku, a także zabytkowa zabudowa rynku z kamienicami Gąski i Esterki z przełomu XVI i XVII wieku. Latem w radomskich kościołach od kilku dekad odbywają się międzynarodowe festiwale muzyki organowej i kameralnej, w których biorą udział soliści i wirtuozi z całego świata.
Siedlce
Najstarszy przekaz o Siedlcach pochodzi z 1448 roku. Dziś to ważne centrum gospodarcze i edukacyjne, ale historia jest tu obecna na każdym kroku. Zespół pałacowo-ogrodowy z pałacem Ogińskich z I połowy XVIII wieku, XVIII-wieczny ratusz miejski „Jacek” czy kolumna toskańska to tylko niektóre z siedleckich świadectw historii. W Muzeum Diecezjalnym zaś znajduje się jedyny w Polsce obraz El Greca „Ekstaza św. Franciszka”, zaliczany do pierwszej piątki najcenniejszych obrazów w zbiorach polskich.
Szydłowiec
Najstarsze dokumenty o Szydłowcu pochodzą z 1401 roku. Dziś miasto nie jest wielkie – liczy zaledwie około 12 tysięcy mieszkańców, ale ma za sobą historię z wielkimi nazwiskami w tle, m.in. Odrowążów, Szydłowieckich, Radziwiłłów, Sapiehów. W czasie II wojny światowej okolice Szydłowca były terenem działań majora Dobrzańskiego „Hubala”, a potem jednym z ważniejszych ośrodków partyzantki na Kielecczyźnie. Wprawdzie w czasie wojny zabudowa miasta została zniszczona w 50 procentach, ale na szczęście zabytki Szydłowca ocalały, m.in.: zamek Szydłowieckich z końca XV wieku, dziś siedziba Szydłowieckiego Centrum Kultury i jedynego w swoim rodzaju Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Europie, kościół farny z XV wieku, XVII-wieczny ratusz, XIX-wieczne kamienice. Wokół miasta rozciąga się kompleks lasów będących pozostałością pierwotnej Puszczy Świętokrzyskiej, a przez sam Szydłowiec przebiega Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Przysusko-Szydłowieckie.
