Nowalijki czyli wczesne warzywa jednoznacznie kojarzą nam się z nadejściem wiosny. Ich widok w sklepach inspiruje do wprowadzenia lekkiego, wiosennego menu. Dlaczego warto jeść nowalijki? Czy są zdrowe i zawierają składniki odżywcze korzystne dla organizmu? Jak wybierać najlepsze nowalijki? Potwierdzamy fakty i obalamy mity!
Czym są nowalijki i kiedy się pojawiają?
Nowalijki to wczesne wiosenne warzywa. Najczęściej pojawiają się w sklepach w połowie marca i sprzedawane są do czerwca. Nowalijki, które dostępne są w sprzedaży w pierwszych tygodniach wiosny są hodowane w szklarniach. Warzywa z pól uprawnych pojawiają się dopiero w okolicach czerwca. Które warzywa zaliczamy w Polsce do nowalijek wiosennych?
- rzodkiew
- buraki
- marchew
- cebula dymka
- pietruszka
- szczypiorek
- rzeżucha
- sałata
- ogórki
Popularność nowalijek na początku wiosny wynika z potrzeby spożywania większej ilości świeżych warzyw po długim okresie zimy. Jednak czy naprawdę warto jeść nowalijki? Czy wczesne warzywa są zdrowe i zawierają składniki odżywcze korzystne dla naszego organizmu?
Czy nowalijki są zdrowe?
Według zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia warzywa i owoce powinny być podstawowym filarem naszej diety i być wkomponowane w każdy posiłek - nawet do pięciu porcji dziennie. Odpowiednia ilość spożycia warzyw wymieniane jest także jako istotny element prewencji wielu chorób, jak otyłość, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego czy nowotwory. Badania naukowe wykazały, że wartość odżywcza nowalijek jest podobna do warzyw uprawianych tradycyjnie - w polu. Wczesne warzywa zawierają wiele witamin, soli mineralnych, błonnika oraz przeciwutleniaczy. Negatywne wpływ na nowalijki może mieć sposób ich uprawiania. Stosowane w produkcji wczesnych warzyw nawozy azotowe mają wpływ na ich wartość odżywczą. Mogą zaburzać w organizmie człowieka możliwość wchłaniania witaminy A oraz witamin z grupy B.
Nawozy sztuczne w uprawie nowalijek
Główny problem ze spożywaniem nowalijek może stanowić nawożenie ich azotanami. Warzywa mogą kumulować nadmiar związków azotu w jadalnych liściach i korzeniach. Związki azotowe występują naturalnie w środowisku i ludzki organizm potrafi wydalać ich nadmiar. Jednak zbyt duża ilość azotanów w organizmie wiąże się z wieloma zdrowotnymi niebezpieczeństwami. W trakcie trawienia nowalijek, azotany mogą być zredukowane do azotynów, które stanowią m.in. główny czynnik ryzyka methemoglobinemii i mogą powodować niedokrwistość. Stanowią także zagrożenie tworzenia się w organizmie rakotwórczych nitrozoamin. Szczególnie należy uważać na duże warzywach, takie jak sałata, rzodkiewka i marchew, w których znajduje się najwięcej związków azotowych.
W związku z zagrożeniami, jakie niesie za sobą spożywanie nowalijek, zostały odgórnie przyjęte uregulowania prawne, które określają maksymalne dopuszczalne stężenia związków azotowych stosowanych przez producentów. Umiarkowane spożycie nowalijek w przypadku dorosłych nie powinno mieć negatywnych skutków zdrowotnych. Warto jednak pamiętać, aby w okresie wiosenno-letnim nie stanowiły podstawy codziennej diety.
Gdzie jest smak nowalijek?
Szklarnie w których uprawiane są wczesne nowalijki zapewniają specyficzne warunki klimatyczne - panuje tam podwyższona temperatura w dzień oraz w nocy oraz chronią warzywa przed zimnym wiatrem. Tradycyjna uprawa warzyw w gruncie wczesną wiosną nie jest możliwa ze względu na niskie temperatury i przymrozki przygruntowe. Z tego powodu do połowy maja spożywamy głównie nowalijki szklarniowe.
Zawartość witamin i minerałów w warzywach szklarniowych jest zbliżona do tych uprawianych na polu. Nowalijki zwykle mają jedynie obniżoną zawartość witaminy C i bioflawonoidów - ze względu niedostatek światła słonecznego. Dlaczego? Wczesną wiosną dni są krótkie, a szyby szklarni stanowią dodatkowy filtr dla niewielu promieni słonecznych w tym okresie roku.
Nowalijki zdecydowanie różnią się smakiem od późniejszych warzyw uprawianych w gruncie. Z powodu niewielkiej ilości słońca, w nowalijkach nie wytwarza się odpowiednio dużo cukrów i substancji zapachowych, co bezpośrednio sprawia, że warzywa nie są tak aromatyczne.
Na zakupach: jak wybierać nowalijki?
Wybór odpowiednich nowalijek gwarantuje nie tylko świeży smak przygotowywanych dań, ale także odpowiednią dla zdrowia zawartość azotanów. Oto praktyczne wskazówki, jak wybrać najlepsze wczesne warzywa, aby cieszyć się ich doskonałym smakiem:
- wybierając nowalijki, warto wybierać warzywa z nienaruszoną skórką i bez przebarwień - zmiana koloru zwykle oznacza zbyt intensywne nawożenie warzyw
- nie warto wybierać zbyt dużych warzyw - ich wielkość może świadczyć o za wysokim stężeniu związków chemicznych w nawozie
- najwięcej szkodliwych związków gromadzi się pod skórką warzyw, więc przed podaniem nowalijek należy je umyć pod bieżącą wodą i obrać
- nowalijki warto kupować z certyfikowanych upraw ekologicznych lub od zaufanych rolników i sprzedawców
- nie należy przechowywać nowalijek w plastikowych opakowaniach. Brak swobodnego przepływu powietrza wpływa na przekształcanie azotanów w niebezpieczne dla zdrowia azotyny
Czy warto jeść nowalijki?
Szukając najbardziej wartościowych i zdrowych nowalijkach, warto postawić na wyhodowanie własnych wczesnych warzyw. Inną alternatywą jest kupowanie nowalijek z gospodarstw ekologicznych. Są droższe, lecz podlegają ścisłym wymogom pod względem chemicznych nawozów i pestycydów.
Kto powinien jeść nowalijki, a kto z nich zrezygnować? Dzieci do drugiego roku życia nie powinny spożywać ich wcale. Alergolodzy ostrzegają, że młode warzywa mogą również wywoływać nietolerancje pokarmowe u dzieci. Z nowalijek powinny zrezygnować także osoby ze skłonnościami do alergii oraz cierpiące na zespół jelita nadwrażliwego i wrzody żołądka.
Czy warto zatem jeść nowalijki? Odpowiedź wcale nie jest jednoznaczna, bo wczesne warzywa mają wiele zalet. Badania dotyczące jakości warzyw szklarniowych wykazały, że ich wartość odżywcza może być wyższa niż tych uprawianych tradycyjnie - gruntowo. Przebadane warzywa wyróżniały się wyższą zawartością witaminy C, miedzi, żelaza i manganu niż te uprawiane tradycyjnie w polu. Badane pomidory, ogórki i papryki ze szklarni charakteryzowały się także wysoką zawartością magnezu i fosforu. W badaniach wykazano też, że bezpośredni wpływ na zawartość korzystnych dla organizmu witamin i mikroelementów we wczesnych warzywach ma sposób ich nawożenia w trakcie uprawy.
Finalnie okazuje się, że spożywanie nowalijek posiada wiele zdrowotnych korzyści, wystarczy, aby wybierać je w świadomy sposób. Za każdym razem warto zwrócić uwagę, od kogo kupujemy warzywa i w jakich warunkach były uprawiane. Warto dowiedzieć się od sprzedawców nowalijek szczegółów dotyczących praktyk i używanych nawozów. To daje nam większą gwarancję, że nowalijki nie zawierają niebezpiecznych dla organizmu substancji. Dlatego głównym wyznacznikiem wyboru odpowiednich nowalijek jest stawianie na certyfikowane uprawy ekologiczne, które gwarantują najlepszy smak i odpowiednią zawartość składników odżywczych.
