1. Serhij Żadan
Serhij Żadan to najsłynniejszy współczesny ukraiński pisarz. Na co dzień mieszka w Charkowie, gdzie do momentu wybuchu wojny, wykładał filologię ukraińską i germańską na Uniwersytecie Charkowskim. Jego profil na Facebooku z fanpage'a popularnego pisarza stała się swoistym dziennikiem z oblężonego miasta. Książki Serhija Żadana przetłumaczono na prawie dwadzieścia języków. Na szczególną uwagę zasługują "Depeche Mode", "Big Mac", "Wołoszywograd", "Antena", "Mezopotamia" i przede wszystkim "Internat". W powieści tej Serhij Żadan w sposób niezwykle realistyczny, mroczny i bolesny przenosi nas w sam środek wojny na wschodzie Ukrainy, do miasta w którym niejaki Pasza wychodzi z domu, aby odebrać z internatu siostrzeńca. Wyjście zamienia się w długą, pełną smutnych refleksji i wspomnień podróż przez opanowane wojną miasto. Trudna, mądra, ciężka i obowiązkowa lektura.
2. Jurij Andruchowycz
Jurij Andruchowycz to jeden z najsłynniejszych ukraińskich twórców. Poeta, prozaik, eseista, tłumacz, założyciel grupy poetyckiej Bu-Ba-Bu, ojciec pisarki Sofiji Andruchowycz, czołowy przedstawiciel fenomenu stanisławowskiego, którym określa się skupiony wokół miasta Iwano-Franskiwsk (dawna nazwa: Stanisławów) krąg artystów i literatów. W Polsce ukazały się dotąd cztery powieści Andruchowycza: "Zwrotnik Ukraina", "Kochankowie Justycji", "Diabeł tkwi w serze", Rekreacje", "Moscoviada". "Powieść grozy, Perwersja" oraz "Dwanaście kręgów". Wspólnie z Andrzejem Stasiukiem nakładem Wydawnictwa Czarne wydał również tomy esejów "Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową" oraz "Znikająca Europa".
3. Oksana Zabużko
Oksanę Zabużko, słynną ukraińską pisarkę, poetkę, filozofkę i eseistkę, wybuch wojny w Ukrainie zastał w Warszawie, dokąd przyjechała promować swoją najnowszą książkę - zbiór esejów "Planeta Piołun". Zdecydowanie najsłynniejszą książką Oksany Zabużko jest wydana w 1996 roku powieść "Badania terenowe nad ukraińskim seksem" uznawana za swoisty manifest feminizmu oraz psychoanalizę postkomunistycznej Ukrainy. Pisarka tworzy w niej analogię pomiędzy kobiecym ciałem a wykończonym, poturbowanym wojnami, konfliktami i totalitaryzmem krajem. Pisze o miłości do ojczyzny, miłości do mężczyzny, o ucieczce z Ukrainy i ucieczce od mentalności ludzi, których zostawia się za sobą, o degradacji mentalnej i społecznej, o trudnym wyborze, przed jakim stoją współcześnie miliony Ukrainek. Do dziś uważane za prawdziwą klasykę "Badania terenowe nad ukraińskim seksem" są najchętniej przekładaną ukraińską powieścią. Na szczególną uwagę zasługuje również ostatnia książka Zabużko - "Planeta Piołun", będąca wstrząsającym proroctwem tego, co dzieje się aktualnie w ojczyźnie pisarki.
4. Wołodymyr Łys
Wołodymyr Łys to jeden z najpoczytniejszych ukraińskich pisarzy. Ogromną sławę przyniosła mu książka "Stulecie Jakowa" uznana w Ukrainie za najlepszą powieść ostatniego dziesięciolecia i przeniesiona na mały ekran w formie niezwykle popularnego serialu. Centralną postacią "Stulecia Jakowa" jest Jakiw Mech, który wkrótce obchodzić będzie swoje setne urodziny. Niezwykła data prowokuje w tym najstarszym mieszkańcu wsi Zagoriany lawinę wspomnień i sentymentalną podróż za tym, co minione. Przeżyty przez Jakowa wiek pełen był burzliwych wydarzeń, wielkiego szczęscia, miłości, ale ogromnej rozpaczy, brutalności i strachu. "Książka ta jest nie tylko o dziadku Poleszuku, mężczyźnie z wymierającego gatunku prawdziwych, którego jak trzaskę ciskało po wodach występującego z brzegów XX stulecia – lecz także w jakiś tajemniczy sposób, jak to zawsze w prawdziwie dobrych książkach bywa – o każdym z nas", pisze we wstępie do książki Oksana Zabużko.
5. Maria Matios
Nazywana "wielką damą ukraińskiej literatury" Maria Matios to autorka jednej z najważniejszych ukraińskich powieści ostatnich lat - niezwykle poruszającej powieści "Słodka Darusia" (zekranizowanej w 2015 roku oraz wprowadzonej nawet do szkół jako lektura obowiązkowa!). Poznajemy w niej historię mieszkającej na ukraińskiej wsi rodziny, której przepełnione traumą losy zniszczone zostaną przez wojnę oraz ludzką zawiść. Choć bohaterkę Darusię poznajemy jako dorosłą kobietę i nie mamy pojęcia, jak mogło wyglądać jej niełatwe dzieciństwo, dochodzimy do schowanej w niej prawdy kawałek po kawałku. Inne warte uwagi, przetłumaczone na język polski książki Marii Matios, laureatki najbardziej prestiżowego wyróżnienia artystycznego na Ukrainie - Narodowej Nagrody im. Tarasa Szewczenki to m.in. "...i chyba nigdy nie jest inaczej" oraz "Nacja".
6. Jurij Wynnyczuk
Jurij Wynnyczuk to kolejny znany i ceniony ukraiński pisarz, autor tomów poezji, książek dla dzieci, encyklopedii mitów, antologii ukraińskich bajek i fantastyki oraz przekładów m.in. z języków celtyckich i słowiańskich. Pochodzący z Iwano-Frankowska autor to dwukrotny laureat najbardziej prestiżowej ukraińskiej nagrody literackiej "Książka Roku BBC" – w 2005 za powieść "Wiesniani ihry w osinnich sadach"oraz w 2015 za "Tango śmierci". Właśnie ta druga książka, wydana również w języku polskim przez wydawnictwo KEW, przyniosła Wynnyczukowi największą popularność. W osadzonym w wielokulturowym Lwowie "Tangu śmierci" poznajemy historię przyjaźni Polaka, Ukraińca, Żyda i Niemca, których niezwykła relacja poddana zostaje ogromnej próbie wraz z wybuchem drugiej wojny światowej. Inną wartą przeczytania książką Jurija Wynnyczuka jest przepełniona smutkiem, wybitnym humorem, mistycyzmem, oniryzmem i erotyką "Lutencja".
7. Kateryna Babkina
Kateryna Babkina to znana ukraińska pisarka, dziennikarka, scenarzystka oraz autorka książek dla dzieci - w tym jednej napisanej specjalnie dla małych czytelników chorych na nowotwory. W języku polskim jak dotąd wydane zostały trzy książki autorki. Najsłynniejsza z nich - "Nikt nie tańczył, jak mój dziadek" to seria opowiadań orbitujących wokół pięciu rodzin, których dzieci spotykają się w szkole 1 w pierwszym roku niepodległości Ukrainy i zostają przyjaciółmi na całe życie. "Sonia" to poruszająca, ale i pełna wybornego humoru opowieść o spodziewającej się dziecka Soni, która chce odnaleźć swoją tożsamość i udaje się w podróż, by spotkać własnego ojca, którego nigdy nie poznała. "Szczęśliwi nadzy ludzie" to z kolei zbiór ośmiu opowiadań o bólu, śmierci, traumie po wydarzeniach na Majdanie i wojnie na wschodzie Ukrainy. Dziś Kateryna Babkina mieszka we Wrocławiu - to właśnie tutaj skierowała się zaraz po wybuchu wojny wspólnie ze swoim rocznym synkiem.
8. Tania Malarczuk
Ta słynna ukraińska pisarka i dziennikarka, nazywana jednym z najciekawszych głosów współczesnej literatury ukraińskiej, napisała jak dotąd osiem książek. Jedyną przetłumaczoną na język polski jest "Zapomnienie", w której Tania Malarczuk w sposób niezwykle mocny i kompleksowy opowiada o ukraińskiej państwowości - trudach jej powstawania i trudach jej utrzymania. Bohaterem "Zapomnienia" Tani Malarczuk jest prawdziwa postać - Wiaczesław Lipiński, z pochodzenia Polak, z wyboru Ukrainiec, polityk, filozof, polityk, zagorzały przeciwnik nacjonalizmu, który pewnego dnia po prostu wymyśla sobie nową narodowość.
9. Wołodymyr Rafiejenko
Wołodymyr Rafiejenko urodził się i wychował w położonym na wschodzie Ukrainy Doniecku. To właśnie z Doniecka, po inwazji rosyjskiej w 2014 roku musiał uciekać i to właśnie poniekąd opuszczonemu Donieckowi poświęcił swoją najsłynniejszą książkę "Najdłuższe czasy", w której pisze o wojennym piekle, ucieczce, trudnych wyborach, a nawet zjawiskach paranormalnych, które zaczynają mieć miejsce w okupowanym przez Rosjan, mitycznym mieście Z. "Żadnego innego Raju o prócz kraju swojego serca człowiek mieć nie może. I żadne inne Piekło też mu nie grozi. Możesz jeszcze za życia zasłużyć na Ukrainę wieczną i piękną, a możesz na wiekuiste prorosyjskie Z", pisał w sposób niepokojąco proroczy sposób Rafiejenko w wydanej w 2020 książce "Najdłuższe czasy".
10. Andriej Kurkov
Andriej Kurkov to ukraiński pisarz i scenarzysta, którego książki przetłumaczono na 21 języków. Wielbiciel kaktusów (ma ich prawie półtora tysiąca). Biegle włada językiem angielskim, francuskim, niemieckim, japońskim, gruzińskim i polski. Jest nawet tłumaczem przysięgłym języka japońskiego! W swoich książkach po mistrzowsku łączy wątki sensacyjne, elementy psychologii i błyskotliwy, czarny humor. Najsłynniejsza książka tego ukraińskiego pisarza to "Kryptonim Pingwin", w której Andriej Kurkov przedstawia losy niespełnionego pisarza, dzielącego mieszkanie... z pingwinem. Gdy bohater książki WiktorInne warte przeczytania książki Kurkova? Najnowsza "Jimi Hendrix we Lwowie", "Prawo ślimaka", "Dobry anioł śmierci". Praca marzeń - pisanie nekrologów krajowych VIP-ów przed ich śmiercią zamienia się w niebezpieczną grę.
11. Taraś Prochaśko
Pochodzący z Iwano-Frankiwska Taras Prochaśko to jedna z najbardziej znanych postaci współczesnej literatury ukraińskiej. Pisarz, poeta, świetny gawędziarz, z wykształcenia...botanik - nie powinna więc dziwić w jego twórczości mnogość motywów związanych z przyrodą. Obok Jurija Andruchowycza, Prochaśko jest czołowym przedstawicielem słynnego, wspomnianego już "fenomenu stanisławowskiego". Do jego najsłynniejszych, wydanych w języku polskim książek należą "Spalone lato", "Niezwykli", "Z tego można zrobić kilka opowieści" oraz "W gazetach o tym nie napiszą", która, jak określa to sam wydawca książki, jest "prywatną lekcją z ukrainoznawstwa w wydaniu znakomitego pisarza, dziennikarza i botanika".
12. Wiktoria Amelina
Wiktoria Amelina to urodzona we Lwowie w 1986 roku ukraińska pisarka, której uznanie oraz szereg nominacji do ważnych literackich nagród przyniosła jej trzecia powieść, wydana przez Wydawnictwo Warstwy "Dom dla Doma". To szalenie ciepła i piękna napisana powieść napisana z perspektywy... psa. Niezwykle inteligentego i spostrzegawczego psa o imieniu Dom, który ma dokładnie tyle samo lat co współczesna niepodległa Ukraina i bacznie przygląda się jej ze swojego małego mieszkania w starej kamienicy we Lwowie, w którym mieszka razem z rodziną Ciłyków. Co ciekawe, pudel Dom zamieszkuje tą samą kamienicę, w której dzieciństwo spędził sam Stanisław Lem! Ciepła, oryginalnie napisana, pełnych szalenie ciekawych refleksji, wspomnień i przemyśleń powieść!
13. Sofija Andruchowycz
Sofija Andruchowycz to córka wspomnianego powyżej Jurija Andruchowycza, żona słynnego ukraińskiego Andrija Bondara i tłumaczka na język ukraińskich książek Manueli Gretkowskiej, J.K. Rowling czy Nicka Daviesa! Do jej najsłynniejszych, przetłumaczonych na język polski książek należą: "Kobiety ich mężczyzn", "Siomga", oraz "Felix Austria" - wszystkie wydane zostały przez Wydawnictwo Czarne. Największe uznanie przyniosła Sofiji Anruchowicz książka "Felix Austria, za którą zresztą dostała nagrodę "Książka Roku BBC", który w niezwykle ciepły i zabawny sposób opowiada perypetie niejakiej Stefanii Czorneńko, służącej swojej pani gdzieś na autro-węgierskiej prowincji.
14. Lubko Deresz
38-letni, pochodzący z okolic Lwowa Lubko Deresz to postać kontrowersyjna. Za najbardziej udaną książkę tego pisarza uważa się jego literacki debiut "Kult" - gdy napisał ją i wydał, miał zaledwie 17 lat. Przez jednych nazywany jest "cudownym dzieckiem ukraińskiej literatury", inni zarzucają mu zbytnie inspirowanie się twórczością amerykańskiego mistrza grozy i fantastyki naukowej Howarda Philipsa Lovecrafta, Fritza Liebera, klasyka literatury fantasy oraz wspomnianego już wyżej Jurija Andrychowicza. W "Kulcie", w którym student Jurko Banzaj przyjeżdża do górskiego miasteczka, aby uczyć biologii i przy okazji zakochuje się w studentce Darci Borges, Deresz dał popis swoich niezwykłych literackich umiejętności, niczym nieskrępowanej wyobraźni i absurdalnego poczucia humoru doprawionego szczyptą groteski.
15. Ołeh Sencow
Ołeh Sencow to w pierwszej kolejności znany ukraiński reżyser (jego najsłynniejszy, warto obejrzenia film to "Nosorożec" z 2021), działacz społeczny i były więzień polityczny. W 2014 na okupowanym przez Rosję Krymie zaaresztowany został pod zarzutem przygotowywania aktów terrorystycznych i przez pięć lat bezprawnie przebywał w rosyjskim więzieniu. Ołeh Sencow, który niedawno wstąpił do ukraińskich wojsk obrony terytorialnej, słynie nie tylko ze swojego talentu filmowego, również pisarskiego. Jest autorem kilku książek, z których dwie: "Marketer" oraz "Żywoty" wydane zostały w języku polskim przez wydawnictwo Warsztaty Kultury w Lublinie. Zarówno "Marketer" (napisany w ciągu 11 dni w zakładzie karnym za kołem podbiegunowym), jak i "Żywoty" to zbiory opowiadań, w których Sencow w sposób niezwykle poruszający powraca do czasów swojego dzieciństwa i młodości.
