Spokój w sercu, autentyczność i radość, przekonanie, że bliska osoba nas nie zaskoczy niczym przykrym, przyjemność bycia razem. To właśnie poczucie bezpieczeństwa w związku. Łatwo je stracić, trudniej odbudować.
Irena, 52 lata, Rzeszów: "Mam za sobą kilka dłuższych związków i rozwód. Doświadczyłam zdrady, zazdrości o sukcesy w pracy, bezpodstawnego oskarżania o niewierność, oszukiwania i obgadywania. Raz nawet usłyszałam, że gdybym zachorowała i trzeba by się mną było opiekować, to zostałabym sama, bo dlaczego niby ktoś miałby mieć zepsute życie. Dopiero dziś, w nowym małżeństwie, czuję się naprawdę naturalnie i bezpiecznie. Gdybym kiedyś wiedziała to, co wiem dziś, na pewno nie wchodziłabym w jedne relacje, a inne o wiele szybciej kończyła. Chciałabym to jakoś mądrze przekazać moim ponad 20-letnim dzieciom, żeby uniknęły powtarzania moich pomyłek".
Codzienne bezpieczeństwo
Jak wiele innych potrzeb, poczucie bezpieczeństwa każdy człowiek może definiować na swój sposób. Dla jednego będzie to przewidywalność, dla drugiego dom, trzeciego pieniądze. W relacji to właśnie poczucie, że można liczyć na partnera, że znamy go i jego system wartości, że możemy być sobą w związku i że jesteśmy akceptowani takimi, jakimi jesteśmy. Bez tego trudno o zaufanie, prawdziwą bliskość i szczęście w długiej relacji. Kiedy jednak definicje partnerów się nie pokrywają, relacja zamiast dawać poczucie domu wrzuca nas w wir silnych, często niszczących emocji. Jak to rozpoznać, jak o to zadbać i jak o tym rozmawiać?
Psycholog John Gottman, specjalista od relacji, wyjaśnia: „Kiedy czujemy się bezpiecznie, jesteśmy w stanie otworzyć się przed partnerem, zaryzykować bycie wrażliwym, a to jest niezbędne do prawdziwej intymności”. W codziennym życiu można to odczuwać jako poczucie bycia w ciepłym, bezpiecznym domu. Budowanie poczucia bezpieczeństwa w związku to proces, który wymaga zaangażowania z obu stron. Często jest to utrudnione przez różnice w wychowaniu, doświadczeniach, oczekiwaniach i nieprzepracowanych problemach. Bezpieczeństwo buduje się na kilku płaszczyznach.
Zaufanie ma nie tylko wymiar makro, jak wierność, dyskrecja czy uczciwość. Badaczka wrażliwości i relacji międzyludzkich Brené Brown zwraca uwagę na wymiar mikro: „Zaufanie buduje się poprzez codzienne, małe gesty – słuchanie, kiedy druga osoba mówi, obecność w trudnych chwilach i dotrzymywanie obietnic”. W praktyce oznacza to traktowanie partnera jako najważniejszej osoby na świecie, którą stawiamy nawet ponad swoje słabości. To bywa trudne, ale kiedy mamy właściwie ułożona hierarchię wartości w życiu, jest możliwe.
Otwarta i szczera komunikacja to filar bezpieczeństwa w związku. Nie oznacza to tylko mówienia o swoich uczuciach, ale także aktywnego słuchania i zrozumienia potrzeb drugiej osoby. Psychoterapeutka Esther Perel podkreśla, że w relacjach istotne jest, aby otwarcie rozmawiać o swoich emocjach, także tych trudnych: „Bezpieczeństwo nie oznacza braku konfliktów, ale umiejętność ich rozwiązywania w sposób, który wzmacnia więź, a nie ją osłabia”.
- Wsparcie w trudnych chwilach
Wzajemne wsparcie w momentach kryzysowych buduje poczucie bezpieczeństwa. Kiedy wiemy, że możemy liczyć na partnera, nawet w najgorszych chwilach, czujemy się pewniej. To wsparcie może przejawiać się w prostych gestach – przytuleniu, rozmowie, czy po prostu obecności. Ważne jest, aby partner czuł się wysłuchany i zrozumiany.
Co niszczy poczucie bezpieczeństwa?
Niestety, poczucie bezpieczeństwa może być łatwo naruszone. Wystarczy kilka bolesnych doświadczeń, by fundament zaufania zaczął się kruszyć. Pewnie doświadczył tego prawie każdy z nas. Co może zatem niszczyć poczucie bezpieczeństwa w związku?
Zdrada, zarówno fizyczna, jak i emocjonalna, to jeden z najczęstszych powodów utraty poczucia bezpieczeństwa. Kiedy dowiadujemy się, że nasz partner był nielojalny, tracimy wiarę w jego uczciwość i poczucie bezpieczeństwa. Jak pisze autorka książki „Not Just Friends” Shirley Glass: „zdrada niszczy poczucie bezpieczeństwa, bo uderza w naszą podstawową potrzebę bycia wyjątkowym dla drugiej osoby”.
Kiedy nie mówimy o swoich uczuciach, kumulują się frustracje, które z czasem mogą wybuchnąć. Jeśli unikamy trudnych rozmów, zaczynamy budować dystans emocjonalny, a to prowadzi do poczucia osamotnienia w związku.
Przemoc emocjonalna to pojemny termin włączający manipulację, gaslighting, erystykę, krytykowanie, umniejszanie partnera i inne czynniki, które mogą zniszczyć poczucie bezpieczeństwa. Jak podkreśla psycholog Harriet Lerner: „poczucie bezpieczeństwa wymaga szacunku dla indywidualności i granic drugiej osoby”. Kiedy granice są często przekraczane, związek staje się toksyczny.
Czy da się odbudować poczucie bezpieczeństwa?
Dobra wiadomość jest taka, że poczucie bezpieczeństwa niekiedy można odbudować, choć jest to proces wymagający czasu, wysiłku i wzajemnego zaangażowania. Najtrudniej nie skupiać się na tym, co się wydarzyło złego, i nie wypominać błędów i przykrych zachowań. Najmądrzej byłoby po prostu szczerze wybaczyć.
Proces odbudowy zaufania zaczyna się od szczerości i otwartej rozmowy o tym, co się wydarzyło. Partnerzy muszą być gotowi do przepracowania bólu i zranienia, a osoba, która zawiodła, powinna konsekwentnie i pokornie rekompensować popełnione wykroczenia. „Zaufanie odbudowuje się powoli, poprzez codzienne działania i małe gesty” – mówi John Gottman. Ważne jest, aby być gotowym na zrozumienie nawet radykalnych uczuć partnera.
W wielu przypadkach, szczególnie, gdy związek został poważnie naruszony, warto skorzystać z pomocy terapeuty. Terapia dla par może pomóc zrozumieć źródła problemów i nauczyć partnerów nowych sposobów komunikacji i wzajemnego wsparcia.
A Brené Brown dodaje: „Bezpieczeństwo emocjonalne to nie jest brak problemów, ale gotowość do ich wspólnego rozwiązywania”. To praca, którą warto podjąć, aby móc cieszyć się trwałą i dobrą relacją. A przynajmniej spróbować tego bezpieczeństwa nie naruszać.
