Nasza inteligencja wcale nie jest zdeterminowana przez geny. Badania pokazują, że odpowiedni i regularny trening mózgu pozwala uczyć się nowych rzeczy oraz zwiększać sprawność swojego umysłu do późnej starości. Grunt to dobry zestaw ćwiczeń!
Spis treści
Mózg to prawdziwy majstersztyk ewolucji. Dzięki sieci złożonej z 86 miliardów komórek nerwowych i 100 bilionów synaps z łatwością przetwarza ok. 300 miliardów gigabajtów informacji rocznie. Ale sprawność umysłowa z wiekiem maleje. Czy odpowiedni trening mózgu może to zmienić?
Specjaliści z Politechniki Paryskiej przeprowadzili niedawno badanie z udziałem zawodowych szachistów, które wykazało, że apogeum zdolności poznawczych osiągamy w wieku 35 lat. A jednak za sprawą właściwego treningu mózgu organ ten do późnej starości może częściowo wyrównywać straty i wykształcać nowe umiejętności.
Nauka potwierdza, że do czynników pobudzających centralny organ układu nerwowego do tworzenia synaps należą m.in. wysiłek intelektualny (np. czytanie książek, nauka języków obcych), sport, zrównoważona dieta oraz interakcje społeczne.
Kilka lat temu doszły do tego także gry umysłowe, które – jeśli wierzyć producentom – stanowią coś w rodzaju drogi na skróty do zwiększenia ilorazu inteligencji. Za rozrywkami umysłowymi, dostępnymi w formie aplikacji, łamigłówek oraz gier, kryje się zwykle podobna obietnica: mózg działa jak mięsień, który można trenować za pomocą odpowiednich ćwiczeń. Sprawdźmy to!
Czy trening mózgu za pomocą gier umysłowych może uczynić nas mądrzejszymi? Według producentów regularne korzystanie z takiej płatnej gimnastyki dla mózgu pozwala podnieść jego potencjał – i zyskać na inteligencji. Czy tak jest naprawdę? Odpowiedź na to pytanie jest bardziej skomplikowana, niż się wydaje, i zależy od tego, jak pomyślane zostało takie ćwiczenie.
Rozrywki umysłowe mogą pomóc nam choćby osiągać lepsze wyniki w testach IQ, ale tylko wtedy, gdy spełniają określone wymogi. Weźmy na przykład pamięć: nikt przecież nie zaprzeczy, że człowiek, który codziennie ćwiczy zapamiętywanie przypadkowych szeregów liczb, zwiększa swoją zdolność... zapamiętywania przypadkowych szeregów liczb. Pod znakiem zapytania pozostaje jednak to, czy takie działania mają wpływ na ogólną sprawność umysłu i czy wspomagają go w lepszym radzeniu sobie z wyzwaniami dnia codziennego.
Czy zdolność zapamiętywania coraz większej liczby liczb pomaga pamiętać o zażywaniu leków, ułatwia naukę do egzaminu albo wspiera w podjęciu życiowej decyzji?” – pytają krytycy gier umysłowych skupieni wokół prof. Susanne Jaeggi z Uniwersytetu Kalifornijskiego.
Większość badań wskazuje, że odpowiedź na to pytanie prawdopodobnie brzmi: nie. Lecz sytuacja wygląda zupełnie inaczej, jeśli w ramach treningu mózgu będziemy sięgać po ćwiczenia odpowiednio dobrane i o potwierdzonym naukowo działaniu. Jeżeli wyzwania tego typu odwołują się do różnych obszarów mózgu, są systematycznie powtarzane, a ich treść jest dopasowana do użytkownika, można spodziewać się trwałego wzrostu inteligencji.
Wykazały to ostatnio badania przeprowadzone przez berliński Instytut im. Maxa Plancka i uniwersytet w angielskim Exeter. Kiedy trening umysłowy jest skuteczny? W tym roku w USA dopuszczono do terapeutycznego użycia interaktywne ćwiczenie dla mózgu, pozwalające zwiększyć koncentrację u pacjentów z ADHD. A wspomniani wcześniej krytycy z prof. Susanne Jaeggi na czele ustalili niedawno, że odpowiednio dobrane i nadzorowane gry umysłowe mogą faktycznie wspomagać umysł.
Dowiedliśmy, iż starannie dopasowane ćwiczenia mogą nie tylko zwiększyć zdolności poznawcze, ale i pozwolić uzyskać lepsze wyniki w testach IQ”, opowiada prof. Jaeggi.
Podsumowując: chcąc zwiększyć swoje zdolności poznawcze, nie należy skupiać się na jednej dyscyplinie oraz dążyć do osiągnięcia w niej mistrzostwa, lecz zdecydować się na wielobój – i wybierać na zmianę różne formy łamigłówek, zadań logicznych czy gier.
Tak jak w przypadku diety, trzeba zadbać o dobrze zbilansowaną mieszankę zamiast przez cały dzień żywić się marchewkami – choć bez wątpienia są one zdrowe. Opierając się na tych wnioskach, chcąc zapewnić sobie skuteczny trening mózgu warto sięgać po zróżnicowany wybór rozrywek umysłowych, które zmuszają mózg do interdyscyplinarnego wysiłku, wspomagając zwiększenie jego sprawności.
A tym wszystkim, którzy zechcą zmierzyć się z większą dawką łamigłówek, testów i zagadek, polecamy wydanie Świata Wiedzy Quizy.
W 2014 roku grupa 75 naukowców wydała oświadczenie, w którym stwierdziła, iż pozytywna ocena wpływu gier umysłowych na sprawność mózgu jest przesadzona. Wcale to jednak nie oznacza, że w świecie nauki panuje w tym względzie konsensus. Rok później prawie dwukrotnie większe grono specjalistów wspólnie sformułowało sprostowanie, podnosząc, że istnieją badania potwierdzające poprawę sprawności umysłowej wskutek takiego treningu.
Kto jest rekordzistą świata w recytowaniu liczby pi z pamięci? Pochodzący z Indii Rajveer Meena od 2015 roku pozostaje rekordzistą Guinnessa w dyscyplinie polegającej na podaniu z pamięci największej liczby cyfr rozszerzenia liczby π. Meena wyrecytował 70 tysięcy liczb, co zajęło mu prawie 10 godzin.
Czy trening mózgu chroni przed demencją? Paryscy naukowcy w jednym z badań wykazali, że od 35. roku życia nasza sprawność poznawcza zaczyna spadać. Mimo to możemy utrzymywać mózg w formie, stale ucząc się czegoś nowego. Nie jest to jednak lek na schorzenia demencyjne, takie jak choroba Alzheimera.
Założenie: badania neurologiczne przeprowadzone przez londyński University College wykazało, że hipokamp, czyli łącznik między pamięcią krótko- i długotrwałą, jest większy u taksówkarza niż u zwykłego kierowcy. A im dłuższe doświadczenie zawodowe, tym rozleglejszy jest ten obszar mózgu. Naukowcy wnioskują więc, że za pomocą odpowiednich ćwiczeń każdy człowiek może zwiększyć sprawność swojej pamięci.
Założenie: badania pokazują, iż wyobraźnię przestrzenną da się wytrenować, na przykład wykonując rysunki geometryczne, układając puzzle lub rozwiązując łamigłówki. Badacze z Uniwersytetu w Bazylei dowiedli, że u dzieci w wieku szkolnym nie istnieje bezpośredni związek między myśleniem matematycznym a przestrzennym – dlatego zalecili celowane programy wspierające.
Założenie: Albert Einstein, Stephen Hawking czy Maria Skłodowska-Curie byli mistrzami logicznego myślenia. Jednak wcale nie urodzili się geniuszami. To raczej ciekawość pchnęła ich w tym kierunku. Na szczęście trenowali myślenie logiczne, dzięki czemu mogli zmienić świat...
Założenie: stereogramy to kolorowe obrazki, za którymi kryje się inny, trójwymiarowy obraz. Wymyślone w 1959 roku przez neurobiologa prof. Bélę Julesza, zyskały popularność w latach 90. za sprawą serii książek Magic Eye. By ujrzeć ukryty obraz, trzeba cierpliwie wykonać podaną instrukcję.
Badacze z Instytutu Biologii Behawioralnej im. Maxa Plancka w Konstancji odkryli niedawno, dlaczego szczury osiągają tak dobre wyniki w słynnych testach z labiryntami. Odpowiedź jest prosta: dzięki pracy zespołowej! Okazało się, że gryzonie te szukają wyjścia nie tylko na własną rękę, ale często zawracają, by podążyć za swymi towarzyszami. W ten sposób rozwiązują zagadkę szybciej od innych zwierząt.
Od lat pokutuje przekonanie, że mężczyźni mają o 30–40% lepszą wyobraźnię przestrzenną od kobiet. Nauka przez długi czas zdawała się to potwierdzać, jednak amerykańscy badacze oczyścili testy z czynników kulturowych i edukacyjnych. Efekt? Gdyby dziewczynki wychowywano tak jak chłopców, miałyby identyczną wyobraźnię przestrzenną.
Człowiek ustala swoją pozycję w przestrzeni za pomocą oczu, uszu, mięśni i zmysłu równowagi. Niektóre zwierzęta dysponują dodatkowo superzmysłami: łososie znajdują drogę po zapachu, ptaki oraz bakterie orientują się według pola magnetycznego Ziemi, a motyle określają kierunek padania światła swoimi czułkami.
