„Pojechał na żagle. Z kolegami. A ja zostałam – z dziećmi, robotą i wyrzutami sumienia, że jestem zła.”
„Poleciała do Paryża z koleżankami. Ja zostałem z praniem, psem i pytaniem: czy to my, czy już ona i ja osobno?”
To nie wpis z grupy wsparcia dla sfrustrowanych żon czy mężów. To rzeczywistość wielu osób, które każdego lata konfrontują się z tym samym dylematem: dlaczego on (ona) może, a ja nie? Z jednej strony – złość. Czasem z nutką zazdrości, czasem gorzka jak przepracowanie. Z drugiej – może jednak... zazdrość podszyta tęsknotą za autonomią? Za chwilą ciszy we własnej głowie?
Lato kojarzy nam się z wolnością, słońcem i… emocjonalnymi rozterkami. W młodości były wakacyjne miłości, później letnie romanse, a teraz…? Choć samotny wyjazd partnera lub partnerki może być szansą na oddech – bywa też źródłem lęku, frustracji i pytania: gdzie się w tym wszystkim podziała nasza relacja?
Gdy jedno z nas wyjeżdża – co uruchamia się w drugim?
Niezależnie od płci, wyjazd „solo”, nawet w najszczęśliwszej relacji może aktywować podobne mechanizmy. Z perspektywy psychologii relacji (m.in. teorii przywiązania Bowlby’ego) taki wyjazd jednego z partnerów może uruchamiać w nas stare mechanizmy: lęk przed opuszczeniem, obawy o utratę kontroli, a nawet nieświadome fantazje o porzuceniu.
- Lęk przed odrzuceniem - „Czy naprawdę chce ode mnie odpocząć?”
- Niepewność relacyjna - „Czy to normalne, że potrzebuje osobnej przestrzeni?”
- Poczucie niesprawiedliwości - „Dlaczego on/ona może, a ja nie?”
To, jak reagujemy, zwykle zależy od wzorców przywiązania naszej osobowości, doświadczeń z dzieciństwa, ale też aktualnego klimatu w naszej relacji. W takich kontekstach więc możemy przeżywać wyjazd partnera/partnerki jako zagrożenie lub okazję do np. rozwoju.
Psychoterapeutka i badaczka relacji Esther Perel podkreśla, że „dystans i bliskość nie są sobie przeciwstawne. To dwa elementy tej samej dynamiki. Potrzebujemy jednego i drugiego, by relacja żyła.
W kontekście natomiast kobiet wychowanych w przekazie: „dbasz o wszystkich, a o siebie na końcu”, odebranie partnerowi prawa do „swojego czasu” może być wewnętrznym konfliktem: między pragnieniem równowagi a przymusem poświęcania się.
Nierówność na wakacjach – Stereotypy mają się dobrze… ale coś się zmienia
Wbrew temu, co głosi marketingowa utopia rodzinnych wakacji, to odpoczynek bywa przywilejem. I jak pokazują statystyki jest nierówno dzielony. Mężczyźni statystycznie częściej pozwalają sobie na wyjazdy solo – w związku z hobby np. czy to na żagle, wyprawy rowerowe, czy to na tzw. „męskie weekendy”. Kobiety wciąż częściej pozostają w trybie „zarządzania rodziną”.
Tradycyjny scenariusz wyglądał tak: on wyjeżdża, bo „potrzebuje odetchnąć”, a ona zostaje, bo „wszystko by się zawaliło bez niej”. Ale coraz częściej obserwujemy nową dynamikę: kobiety także wyjeżdżają, same lub z koleżankami, i coraz śmielej mówią: „ten czas był mi potrzebny, żeby znów poczuć siebie.”
Z badań CBOS z 2023 roku wynika, że:
- 42% mężczyzn miało w ciągu ostatnich 2 lat wyjazd „tylko dla siebie” (samotny lub z kolegami),
- 28% kobiet zrealizowało taki wyjazd – ale aż 60% zadeklarowało, że „marzy o takim czasie”.
Osobiście uważam, że to nie tylko kwestia indywidualnych wyborów, ale też kulturowych schematów. Kobieta nadal jest częściej odpowiedzialna za ‘emocjonalny klimat’ domu – a więc trudno jej tak po prostu się odłączyć, wyłączyć telefon i nie zastanawiać się, co z dziećmi, psem, obiadem. Kobiety zatrzymuje własne poczucie obowiązku, lęk przed oceną, a czasem nieustająca wewnętrzna presja: „beze mnie sobie nie poradzą”. To głęboko zakorzeniona rola „emocjonalnej menedżerki” domu (Arlie Hochschild, „The Second Shift”).
Psycholożka Harriet Lerner pisała o „tańcu złości” – kobiecym mechanizmie tłumienia frustracji, która później eksploduje nie tam, gdzie trzeba. Wyjazd partnera bywa właśnie takim momentem – w którym kumulują się lata mikro-nierówności, przemilczeń, zmęczenia.
Dlaczego kobiety wyjeżdżają rzadziej? Bo nie pozwalamy sobie. Ale też – boimy się, że jeśli nas zabraknie, świat się zawali. Odpoczynek nie powinien być przywilejem jednej płci. Powinien być prawem. A relacja, w której każdy może odpocząć – to relacja dojrzalsza.
Czy wyjazdy solo są egoistyczne?
Nie, jeżeli oczywiście są częścią świadomego partnerstwa. Danie sobie nawzajem prawa do osobnych doświadczeń to nie rozpad związku, a jego dojrzałość. Oczywiście pod warunkiem, że nie ucieka się w samotne wyjazdy. Nie zamiast bliskości – ale raczej dla regeneracji, dla siebie i dla relacji.
Lubię o tym myśleć w perspektywie psychoterapii par. Pracuję z parami w nurcie EFT - Terapii Skoncentrowanej na Emocjach (Emotionally Focused Therapy). Dystans nie musi oznaczać oddalenia. Wyjazd może być przestrzenią do tęsknoty, refleksji, a nawet rozbudzenia pożądania. Idąc za słowami Esther Perel - „Tęsknota jest ważną częścią pożądania. Bliskość rodzi się nie tylko z bycia razem, ale też z możliwości, by za sobą zatęsknić.”
Korzyści dla relacji, o których rzadko się mówi
Choć na pierwszy rzut oka samotny wyjazd jednego z partnerów może wydawać się egoistyczny, psychologia mówi jasno, że dawanie sobie przestrzeni może relację wzmocnić. Dlaczego?
- Autonomia buduje tożsamość. Dorośli ludzie potrzebują momentów „tylko dla siebie”, by nie zlewać się ze sobą, albo z rolą np. rodzica czy partnera.
- Tęsknota regeneruje więź. Krótkie rozstanie pozwala dostrzec, co w drugim naprawdę cenimy. Pomaga w budowaniu wdzięczności, która to jest podstawą w docenianiu tego co mamy i fundamentem w poczuciu szczęścia.
- Wzmacnianie partnerstwa. Gdy w parze jest partnerstwo to jest też zgoda na to, że każdy ma swoje potrzeby, dzięki temu buduje się związek oparty na wzajemnym szacunku, a nie kontroli.
Oczywiście pamiętajmy, że do „tańca trzeba dwojga”, więc nie może być tak, że tylko jedna strona dba o harmonię w związku. Zdrowy związek oparty jest na wzajemności, czyli potrzeby obu partnerów powinny być brane pod uwagę i respektowane.
Emocje, które zostają w domu
Oczywiście może być tak, że dla partnera/partnerki, który/a zostaje – to niełatwa sytuacja. Tym bardziej jeżeli jest to nowy związek, nie mówiąc już o sytuacji gdy w przeszłości mieliśmy kiepskie doświadczenia w takich tematach. Dochodzić mogą także dodatkowe zmienne, w zależności od etapu życia: fizyczne zmęczenie (szczególnie z małymi dziećmi) czy zazdrość („on/ona pije sobie piwko tam, a ja zmywam garnek po zupie”). Jednak zachęcam zwykle moich pacjentów by spojrzeli na to jako szansę na własną przestrzeń i moment ciszy we własnym rytmie. Nawet jeżeli dopiero po tym jak położą dzieci spać.
Niektóre osoby mówią: Na początku byłam zła. Ale potem… wieczór w piżamie, serial bez gadania, dzieci wcześniej położyłam spać, mogłam sobie nareszcie pogadać z dziewczynami.
Jak rozmawiać o wyjazdach solo w związku?
Ważne pytania, które warto sobie zadać (i z partnerem/partnerką przegadać):
- Czy rozumiemy swoje potrzeby odpoczynku i regeneracji?
- Czy te wyjazdy są sposobem na ucieczkę, czy zdrową autonomią?
- Czy obie strony mają realną możliwość takich wyjazdów?
- Czy potrafimy zostawić sobie nawzajem wolność bez karania milczeniem?
Zysk dla związku – na serio
Można się śmiać, że on wróci wypoczęty jak dziecko z kolonii. Albo że ona wraca z nową sukienką, nowym zapachem i nową energią. Ale za tą ironią kryje się ważny psychologiczny fakt: Wypoczęty człowiek wnosi do relacji więcej czułości, spokoju, dystansu i… pożądania. Bo bliskość nie powstaje tylko z bycia obok. Czasem rodzi się właśnie z tęsknoty. Więc pakujcie walizki swoim partnerom na męski lub babski wypad. To przewrotnie może zmniejszyć ryzyko, że pewnego dnia spakują oni lub my walizki by się rozstać.
Karolina Lea Jarmołowicz – psycholożka, psychoterapeutka, założyciel i szefowa Ośrodka CENTRUM. Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz Stowarzyszenia INTRA. Pracuje w podejściu integracyjnym.
