Refluks żołądkowo-przełykowy: na czym polega
Choroba refluksowa przełyku, inaczej GERD (ang. Gastroesophageal Reflux Disease), to jedna z najczęściej występujących chorób przewodu pokarmowego. Szacuje się, że dotyka nawet 10 mln Polaków, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Co więcej, ilość jej przypadków, zwłaszcza w krajach zachodnich, stale wzrasta.
Mówi się, że jej objawy aż 5-10% chorych dotykają codziennie, a raz w tygodniu odczuwa je 20% populacji. Ryzyko zachorowania na refluks żołądkowo-przełykowy wzrasta z wiekiem, a wśród czynników zwięszających jego wystąpienie wymienia się ciążę, otyłość, dysfunkcję dolnego zwieracza przełyku, przepuklinę rozworu przełykowego oraz zaburzenia związane z opróżnianiem żołądka. Wiele przypadków odnotowanych jest także u chorych w przebiegu cukrzycy, przy chorobie alkoholowej, a także w związku z zaburzoną gospodarką hormonalną.
Refluks żołądkowo-przełykowy polega na niekontrolowanym cofaniu się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Dzieje się tak w związku z nieprawidłową pracą zwieracza dolnego przełyku, co w konsekwencji wywołuje szereg nieprzyjemnych powikłań.
Do najczęstszych objawów, które mogą wskazywać na GERD, należą m.in. zgaga, ból gardła, problemy z przełykaniem i pieczenie za mostkiem. Zdarza się jednak, że schorzenie ma mniej typowy przebieg i chory obserwuje u siebie dolegliwości takie jak ból brzucha lub ucisk w klatce piersiowej, chrypkę, nudności, wymioty, czkawkę, ślinotok albo trudną do wytłumaczenia utratę masy ciała. Bywa, że pojawiają się sygnały mylnie brane za inne dolegliwości, takie jak przewlekły kaszel, zapalenie krtani, czy zapalenie zatok przynosowych.
Jeśli dodatkowo występuje krwawienie z przewodu pokarmowego lub problemy z przełykaniem, zalecana jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem.
Refluks żołądkowo-przełykowy: objawy w jamie ustnej
W takim "cichym" przebiegu choroby mogą z kolei wystąpić specyficzne objawy w jamie ustnej. To oznacza, że stomatolog może być jedną z pierwszych osób, która rozpozna chorobę refluksową podczas rutynowego przeglądu jamy ustnej i skieruje pacjenta do gastroenterologa w celu potwierdzenia podejrzeń. Jest to tym bardziej istotne, ponieważ większość osób w ogóle nie wie, że choruje na GERD.
Jak dbać o zęby: kwasy kontra szkliwo
Jednym z sygnałów świadczących o GERD jest kwasowa erozja szkliwa, czyli utrata tkanki twardej okalającej i chroniącej ząb, do której dochodzi, gdy treść żołądkowa z przełyku przedostaje się do jamy ustnej.
Sok żołądkowy zawiera kwas solny w dużym stężeniu, który ma właściwości silnie żrące i nadaje mu kwasowy odczyn. Wystarczy sobie wyobrazić, że sok żołądkowy posiada pH 1-2, prawidłowe pH w jamie ustnej wynosi ok 7, natomiast erozja szkliwa rozpoczyna się, gdy pH wynosi 5.5 i mniej – wyjaśnia lek. dent. Agnieszka Juśkiewicz z Medicover Stomatologia Łódź Pomorska.
A zatem kiedy kwasy żołądkowe trafią do ust, zaczynają wytrawiać szkliwo, czyli, inaczej mówiąc, uszkadzać zewnętrzną tkankę zęba. "Głównie te zniszczenia są widoczne na powierzchniach podniebiennych górnych siekaczy oraz powierzchniach zgryzowych zębów trzonowych" – dodaje ekspertka.
Dentysta może także zaobserwować problem po wypełnieniach stomatologicznych – podczas kwasowej erozji szkliwa naturalne tkanki zęba będą się rozpuszczać znacznie szybciej niż materiał stosowany w plombie. Szczególnie niebezpieczne są ataki refluksu w nocy, kiedy kwasy pozostają w jamie ustnej przez wiele godzin.
Szkliwo zębowe to najtwardsza tkanka w naszym organizmie, jednak w starciu z kwasami, szczególnie długotrwałym, dość bezbronna. Z czasem szkliwo staje się osłabione, cieńsze i porowate. Stąd już prosta droga do nadwrażliwości, a nawet próchnicy – ostrzega ekspertka Medicover Stomatologia.
Kwasowa erozja szkliwa spowodowana GERD to nie tylko problem zdrowotny, ale także estetyczny. Zęby długotrwale narażone na kontakt z kwasami mogą posiadać odwapnienia szkliwa pod postacią kredowo-białych plam, bruzdy, tracą połysk, a także ze względu na odsłonięcie zębiny – mają żółtawy odcień. Mogą też wydawać się krótsze i mniejsze. – Kluczowe jest wczesne rozpoznanie erozji szkliwa wywołanej chorobą refluksową, dzięki czemu możemy uniknąć nieodwracalnych uszkodzeń zębów – tłumaczy dentystka.
Refluks żołądkowo-przełykowy: działanie kwasów na śluzówki, dziąsła i język
Nieleczony refluks może także podrażniać błony śluzowe jamy ustnej oraz dziąsła. Jeśli przy dobrej higienie jamy ustnej zauważamy problemy z dziąsłami, przyczyną może być właśnie GERD.
– Ciągłe podrażnianie przez kwasy może powodować pieczenie lub ból po wewnętrznej stronie policzków, warg i języka, owrzodzenia jamy ustnej, ale także rozpulchnienie, zaczerwienienie i bolesność dziąseł. Z powodu utraty szkliwa na skutek erozji, dziąsła mogą się cofać, odsłaniać korzenie zębów, co skutkuje nadwrażliwością zębów – wyjaśnia ekspertka Medicover Stomatologia.
Inne powikłania, jakie zgłaszają pacjenci z przewlekłą chorobą refluksową przełyku, to zaburzenia wydzielania śliny (ślinotok lub suchość w ustach), nieświeży oddech oraz kwaśny posmak w ustach.
Jedno z badań z 2016 r. przeprowadzone w Indiach wykazało, że u 44% osób z GERD wystąpiła erozja zębów, 25,5% miało zapalenie przyzębia, natomiast 9,9% cierpiało na zapalenie dziąseł. Do innych, choć rzadszych objawów należały zmiany na podniebieniu czy języku. Spośród 142 badanych 2% z nich wykazywało obrzęk i zapalenie języka, a 0,7% miało czerwone owrzodzenia na języku.
Refluks żołądkowo-przełykowy: jak skutecznie chronić zęby
Podstawą jest leczenie choroby podstawowej, czyli refluksu, które polega głównie na modyfikacji stylu życia. Internista oraz gastrolog doradzą, jakie nawyki możemy wprowadzić w celu kontroli schorzenia. Są to m.in. odpowiednia dieta, redukcja wagi, unikanie stresu oraz rzucenie palenia.
Refluks żołądkowo-przełykowy: odpowiednia dieta
Istotny w przeciwdziałaniu erozji zębów jest umiar w jedzeniu (szczególnie zalecane jest ograniczenie spożywania pokarmów wieczorem), rezygnacja z kwaśnych napojów, tłustych i smażonych potraw, a także produktów, które pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i sprzyjają epizodom refluksu (szkodzą przede wszystkim napoje gazowane, izotoniki, alkohol, świeżo wyciskany sok z cytrusów, kawa, pikantne potrawy). Osobom otyłym lub mającym niewłaściwy wskaźnik BMI zaleca się redukcję masy ciała.
GERD mogą też powodować niektóre leki m.in. alfa-blokery, NLPZ, leki uspokajające oraz azotany i niektóre preparaty antykoncepcyjne.
Jeśli nie potrafimy zrezygnować z ulubionych napojów, warto sięgać po słomkę, która zredukuje kontakt zębów z kwasami.
Po epizodzie choroby, odczekajmy min. pół godziny, zanim umyjemy zęby, w międzyczasie starajmy się przepłukać usta wodą. Inaczej wcieramy kwasy z żołądka w szkliwo zębów. Do mycia wybierzmy szczoteczki o miękkim włosiu, które jest delikatniejsze dla szkliwa lub szczoteczki soniczne – radzi ekspert Medicover Stomatologia.
Dla zredukowania nieprzyjemnych objawów GERD możemy stosować także tabletki do rozgryzania i żucia dostępne w aptece, które zobojętniają nadmiar kwasu solnego, płukankę do ust na bazie wody i sody oczyszczonej, która ma zasadowe pH lub popijać wodę alkaliczną neutralizującą działanie kwasów.
Prostym nawykiem, który możemy wprowadzić do rutyny dnia, jest także żucie gumy z ksylitolem przez 5 minut po każdym posiłku oraz epizodzie refluksu. Taki gest pozwoli przywrócić prawidłowe pH w ustach i pobudzi wytwarzanie śliny. To ważne o tyle, że guma z ksylitolem ma właściwości remineralizujące zęby oraz przeciwdziała suchości jamy ustnej.
Jakie zabieg u dentysty pomogą na refluks żołądkowo-przełykowy?
Kwasy sieją spustoszenie w naszej jamie ustnej, a jeśli za późno zareagujemy, powikłania stomatologiczne mogą być ciężkie do odwrócenia. W tym celu niezbędna jest właściwa higiena jamy ustnej w domu oraz wizyty kontrolne u dentysty co ok. 6 miesięcy.
Stomatolog może nam zalecić stosowanie odpowiednich preparatów. Pacjenci chorujący na GERD powinni unikać past do zębów o wysokim wskaźniku ścieralności RDA, np. wybielających lub dla palaczy.
Kluczowe przy refluksie jest wzmacnianie szkliwa i zapobieganie niszczącemu działaniu kwasów. W tym najlepiej sprawdzą się pasta, żel i płukanki z fluorem, ale też pasty oraz płyny do płukania jamy ustnej z hydroksyapatytem i nanohydroksyapatytem, nazywanym "płynnym szkliwem". Nanohydroksyapatyt tworzy warstwę ochronną na powierzchni szkliwa oraz odbudowuje je na wczesnym etapie demineralizacji, dzięki czemu redukuje ryzyko próchnicy, nadwrażliwości, ale też paradontozy – wyjaśnia dr Juśkiewicz.
Stomatolog może także przeprowadzić profesjonalne zabiegi w gabinecie. "Aby zabezpieczyć zęby pacjenta możemy profilaktycznie pokryć je lakierem fluorkowym, a w przypadku recesji dziąseł obnażone korzenie pokryć materiałem na bazie kompozytu. Jeśli uszkodzenia zębów są już znaczne, tzn. zęby się kruszą, pękają, są pozbawione objętości, matowe lub mają przebarwienia, możemy je odbudować za pomocą estetycznych wypełnień kompozytowych, typu inlay, koron protetycznych, a także licówek, które skorygują ich kształt i zamaskują defekty. Takie rozwiązanie przywróci im pełną estetykę", przekonuje lekarz dentystka Agnieszka Juśkiewicz z Medicover Stomatologia Łódź Pomorska.
A zatem, o ile odpowiednio zadbamy o zęby w domu i dopilnujemy kontrolnych wizyt u stomatologa, refluks żołądkowo-przełykowy wcale nie musi oznaczać niemożliwych do odwrócenia zmian.
