Dieta bezglutenowa nie dla wszystkich jest korzystna. A samodzielne wprowadzanie restrykcji żywieniowych może szkodzić zdrowiu – ostrzegają eksperci. Zacznij od wizyty u lekarza i zbadania, czy to rzeczywiście gluten jest przyczyną złego samopoczucia.
Spis treści
Ból brzucha, wzdęcia, nudności, biegunki - w ten sposób mogą objawiać się różne schorzenia i dolegliwości, m.in. celiakia, alergia czy nadwrażliwość na gluten. Bez zrobienia dokładnych badań trudno je odróżnić. Niestety, wiele osób, zamiast zgłosić się do lekarza, próbuje samodzielnie rozwiązać problem. By poprawić sobie samopoczucie eliminują z jadłospisu potrawy, które potencjalnie mogą przyczyniać się do złego samopoczucia. Na pierwszy ogień często idzie gluten, obwiniany nie tylko o powodowanie problemów jelitowych, lecz także zaostrzanie stanów zapalnych w chorobach autoimmunologicznych, osłabianie kości a nawet zwiększanie ryzyka nowotworów.
– Restrykcyjne diety eliminacyjne narzucone bez konkretnych wytycznych mogą przynieść poważne szkody zdrowotne – ostrzega Paula Nagel, dietetyczka z Centrum Dietetycznego Online Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej. – Jeśli podejrzewamy u siebie alergię czy nietolerancję pokarmową, warto najpierw zgłosić się do specjalisty. Wartościowym wsparciem będzie również konsultacja dietetyczna.
– Bezglutenowa dieta jest zatwierdzonym na całym świecie postępowaniem w leczeniu celiakii, Zaleca się ją także osobom ze stwierdzoną alergią na gluten oraz w nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NCGS) – wyjaśnia dietetyczka Agnieszka Piskała, ekspertka kampanii "Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty".
– Dieta bezglutenowa stosowana bez wskazań zdrowotnych może prowadzić do niedoborów żywieniowych i przyczyniać się do rozwinięcia nietolerancji u osób, które wcześniej dobrze reagowały na gluten. Nie pomoże natomiast osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego (IBS), chyba, że stwierdzono u nich również celiakię lub NCGS – szacuje się, że schorzenia te współistnieją u ok. 30 proc. osób.
Celiakia to choroba o podłożu genetycznym, która, jak pokazują statystyki, dwa razy częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. – W tej chwili choruje na nią ok. 1 proc. Europejczyków – mówi Agnieszka Piskała-Topczewska. – Nie jest więc tak powszechna, jak sądzą niektórzy. Nie wolno jej jednak lekceważyć, ponieważ może doprowadzić do do niedoborów żywieniowych, a w konsekwencji m.in. anemii, krzywicy, a nawet do zagrażającego życiu niedożywienia. U osób chorujących na celiakię spożywanie glutenu prowadzi do zaniku kosmków w jecie cienkim – a to one są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. Na szczęście odpowiednio dobrana dieta bezglutenowa umożliwia złagodzenie, a nawet ustąpienie objawów.
Choć najczęściej diagnozowana jest u dzieci, celiakia może wystąpić w każdym wieku. Do jej najczęstszych objawów należą: biegunka, wzdęcia i bóle brzucha, utrata wagi z niewyjaśnionych przyczyn. – Często towarzyszą jej także objawy nietypowe, których przyczyn szukamy czasem długo i bezskutecznie – dodaje ekspertka. – Mogą być to na przykład bóle głowy, stawów, zmiany na skórze, problemy z koncentracją, wysoki poziom cholesterolu we krwi.
Aby zdiagnozować celiakię lekarz gastroenterolog zleca badania krwi, by sprawdzić poziom przeciwciał IgA oraz transglutaminazy tkankowej w klasie IgA (tTG IgA). Jeśli odbiegają od normy, trzeba wykonać kolejne, bardziej szczegółowe. Do pełnego rozpoznania potrzebna jest także biopsja jelita cienkiego (jej wykonywania unika się, w miarę możliwości, u dzieci). Czasem lekarze zlecają również testy genetyczne. Ważne: badania są miarodajne tylko wówczas, jeśli twoja dieta zawiera gluten. Nie odstawiaj go więc samodzielnie „na wszelki wypadek”.
Reakcja alergiczna na gluten polega na tym, że organizm wytwarza przeciwciała, po to, by zniszczyć antygeny, czyli obce ciała za jakie uważa białka glutenu, głównie te pochodzące z pszenicy. – Jest najczęstsza u dzieci, potem wiele osób z niej "wyrasta" – mówi Agnieszka Piskała-Topczewska. – Choć może się zdarzyć, że pojawi się już w dojrzałym wieku. Jej objawy mogą wystąpić od razu – od kilku minut do godziny po zjedzeniu produktu zawierającego gluten. Pacjenci skarżą się na nudności, wymioty, biegunkę, wysypkę na skórze lub wodnisty katar. Zdarzają się też reakcje opóźnione, które pojawiają się dopiero po 1-2 dniach. Najczęściej to biegunka i objawy skórne.
– Podstawowym, opartym o dowody naukowe narzędziem diagnostycznym w alergii pokarmowej, jest szczegółowo zebrany wywiad z pacjentem – wyjaśnia Paula Nagel. – Kolejnym etapem, będącym złotym standardem w immunologii, jest wykonanie testów skórnych skierowanych wobec potencjalnych alergenów oraz testy laboratoryjne, w których oznaczane są poziomy stężeń immunoglobulin z klasy IgE z krwi pacjenta. – Leczenie alergii na gluten polega m.in. na wprowadzeniu diety bezglutenowej, na stałe lub tylko czasowo – dodaje Agnieszka Piskała-Topczewska.
– Nadwrażliwość pokarmowa nie jest związana z mechanizmami immunologicznymi – wyjaśnia Paula Nagel. – Pojawia się w wyniku nieprawidłowości w trawieniu wybranego składnika zawartego w żywności, w tym przypadku glutenu. Gdy ten dociera w niestrawionej postaci do dalszych odcinków przewodu pokarmowego, wywołuje dokuczliwe objawy, np. wzdęcia czy biegunki.
Ponieważ dolegliwości są podobne jak w przypadku wcześniej opisanych chorób, zazwyczaj lekarze zlecają cały pakiet badań, żeby sprawdzić z czym mamy do czynienia. – Po wykluczeniu celiakii i alergii zazwyczaj prowadzi się obserwację pacjenta i ocenia objawy, zarówno w trakcie stosowania diety bezglutenowej, jak i po ponownym wprowadzeniu glutenu do planu żywieniowego – podsumowuje Agnieszka Piskała-Topczewska.
