Większość ludzi już w dzieciństwie uczy się, że jeśli z naszym ciałem coś jest nie tak, to idziemy do lekarza, otrzymujemy diagnozę – i poddajemy się fachowemu leczeniu. Oczywiście nie ma w tym niczego złego. Ale nie zapominajmy o jednym: na podstawie reakcji organizmu na czynniki chorobowe często możemy dowiedzieć się o potencjalnych dolegliwościach wcześniej, niż uczyni to specjalista. Jeśli nauczymy się lepiej rozumieć własne ciało, to nie tylko pozwoli to w przypadku niegroźnych dolegliwości uniknąć niepotrzebnych wizyt u lekarza, ale również – w razie poważniejszych problemów – szybciej znaleźć konkretną specjalistyczną pomoc. Wydaje się to proste, tymczasem wcale takie nie jest.
Język ciała
Najlepszym poradnikiem zachowań prozdrowotnych są informacje zwrotne naszego organizmu", wyjaśnia znany niemiecki internista. "Problem polega jednak na tym, że sami wręcz oduczyliśmy się korzystania z tego poradnika, ponieważ nieustannie jesteśmy otoczeni opiniami ekspertów".
W rozumieniu wielu ludzi medycyna jest obecnie czymś abstrakcyjnym, złożoną nauką, którą mogą uprawiać jedynie specjaliści o wysokich kwalifikacjach.
Tymczasem, jak podkreśla ekspert: „Niekiedy wystarczy poprawnie interpretować sygnały ostrzegawcze wysyłane przez ciało." Lekarz przekonuje, że jest z tym trochę tak, jak z językiem, którym ktoś bardzo długo się nie posługiwał: jeśli odrobinę poćwiczyć, umiejętność powraca. Język organizmu jest stary jak świat, więc dziś może się nam wydawać obcy. Ale wiele z jego "słów" może mieć dla nas ogromne znaczenie.
Mowa ciała – jak poprawnie czytać sygnały
Pojawiającą się w chłodny dzień gęsią skórkę instynktownie interpretujemy jako wskazówkę, że trzeba się cieplej ubrać. Kaszel może oznaczać zwykłe przeziębienie, lecz również groźną reakcję alergiczną, wywołaną przez zażywanie leku. I tutaj właśnie kryje się zasadniczy problem: mimo że ciało ostrzega szybko oraz niezawodnie, to wysyłane przez nie wiadomości często są wieloznaczne oraz mogą świadczyć o licznych chorobach. Dlatego powinniśmy traktować je raczej jako informację, iż coś się dzieje z organizmem, niż jako dokładną diagnozę. Oto 16 ważnych wiadomości od naszego ciała, których nie należy ignorować...
Utrata węchu lub jego osłabienie
Sygnał: Słabsze odczuwanie lub zanik odczuwania zapachów. Możliwe znaczenie: Najbardziej prawdopodobna przyczyna jego pojawienia się to przeziębienie. Lekarze ostrzegają jednak, aby nie bagatelizować słabnącego węchu. Utrata węchu może też wskazywać na wiele innych, poważnych chorób albo na prawdopodobieństwo ich pojawienia się w przyszłości.
Brak węchu – kiedy iść do lekarza
Jednym z najczęstszych powodów pogorszenia się lub utraty węchu jest niedobór cynku. W tym przypadku utrata powonienia następuje stopniowo i jest tylko tymczasowa. W miarę starzenia się infekcje oddechowe idą w parze z nieodwracalnym słabnięciem węchu. Eksperci radzą, by udać się do lekarza przede wszystkim wtedy, gdy nie rozróżniamy już zapachów. W takiej sytuacji trzeba wykluczyć nowotwór albo demencję. Również schorzenia sercowo-naczyniowe oraz choroba Parkinsona mogą być związane z utratą tego zmysłu w starszym wieku. Takie symptomy daje niekiedy także infekcja COVID-19.
Pęknięta żyłka w oku
Sygnał: Delikatne żyłki na białkach oczu zawsze są widoczne. Jeśli się rozszerzą, to nasze oczy czerwienieją. Gdy jedna z nich pęka, np. wskutek niewyspania, stanów zapalnych lub przemęczenia (spowodowanego chociażby zbyt długim wpatrywaniem się w monitor), w ogóle tego nie odczuwamy. Zauważamy to dopiero wtedy, kiedy spojrzymy w lustro. Widzimy wówczas rozlaną pod spojówką krew, co może napędzić strachu. Plamka stopniowo jednak zanika. Te naczynia mogą też pęknąć w trakcie kichania, podnoszenia ciężkich przedmiotów albo silnego kaszlu, reagują bowiem na krótkotrwały wzrost ciśnienia.
Cienie pod oczami - przyczyny
Jeśli występują inne objawy, takie jak zaburzenia widzenia, bóle oczu i głowy lub mdłości, pęknięta żyłka w oku może wskazywać na silne zapalenie spojówek. Miewa ono wiele przyczyn, dlatego należy natychmiast udać się do okulisty. Co zdradza skóra pod oczami?
Sygnał: Cienie pod oczami należą do najczęściej spotykanych sygnałów ostrzegawczych organizmu. Zwykle są one wynikiem przemęczenia, ale mogą też wskazywać na wiele schorzeń, w tym sporo poważnych. Potencjalne przyczyny występowania cieni po oczami to m.in. niedobór żelaza i cynku, niedotlenienie krwi, pasożyty, choroby wątroby, nerek lub śledziony, nadciśnienie tętnicze, atopowe zapalenie skóry, anemia czy odwodnienie.
Pieczenie w brzuchu
Sygnał: Nieważne, czy jest to uczucie ciągnięcia, ściskania czy pieczenia – lekarze zasadniczo zalecają, aby dolegliwości występujące w obrębie jamy brzusznej zawsze traktować poważnie i jak najszybciej zwrócić się do specjalisty.
Możliwe znaczenie: Kamienie żółciowe, zapalenie wyrostka robaczkowego, zgaga – przyczyny dolegliwości w jamie brzusznej są bardzo różne. Jeśli przez okres wielu tygodni ból brzucha promieniuje w kierunku pleców i towarzyszy mu utrata masy ciała, może to być objaw raka jelita.
Kłucie w sercu - przyczyna
Sygnał: Ten moment wywołuje panikę. Gdy pierś przeszywa kłujący ból, przypominający dźganie nożem, wielu obawia się, że jest to zawał. Tymczasem przyczyna może być znacznie mniej groźna.
Możliwe znaczenie: Nerwobóle spowodowane uszkodzeniem nerwu albo napięcie mięśni grzbietowych często powodują ból w klatce piersiowej, który w trakcie dnia zanika. Ale chorób manifestujących się w ten sposób jest bardzo dużo, dlatego objawy te należy potraktować jako sygnał do wykonania profesjonalnej diagnozy. Typowe symptomy w przypadku prawdziwego zawału to bóle w klatce piersiowej, mdłości, duszności oraz wymioty. Jeśli objawy te wystąpią jednocześnie, należy natychmiast wezwać pogotowie.
Przewlekły kaszel
Sygnał: Suchy, drażniący przewlekły kaszel może wskazywać na przeziębienie albo występować jako skutek uboczny zażywania niektórych leków (np. inhibitorów konwertazy angiotensyny, ACEI).
Możliwe znaczenie: Jeśli napady kaszlu występują wiosną i latem w godzinach porannych, pomiędzy czwartą a piątą rano, to w 70% mamy do czynienia z nierozpoznaną dotąd alergią na pyłki. Sytuację może wyjaśnić test wykonany u alergologa. W przypadku kaszlu trwającego dłużej niż trzy tygodnie lekarz powinien zbadać płuca i krew. Może być to bowiem objaw wielu groźnych chorób, takich jak nowotwory czy stany zapalne opłucnej. Bywa też efektem utknięcia ciała obcego w drogach oddechowych lub ich infekcji. Organizm pozbywa się zbędnych substancji z układu oddechowego za pomocą kaszlu, podczas którego prędkość strumienia powietrza może dochodzić do 120 km/h.
Krwawienie z nosa – przyczyny
Sygnał: Niespodziewanie pojawia się krwawienie z nosa. W większości przypadków nie jest to jednak powód do zmartwienia.
Możliwe znaczenie: Przyczyną krwawienia z nosa bywa niegroźne pęknięcie naczynka krwionośnego, zbyt suche powietrze w pomieszczeniu albo czekające nas przeziębienie. W przypadku osób starszych może to również wskazywać na nadciśnienie lub miażdżycę.
Lekarze radzą: częste krwawienia z nosa występujące po 60. roku życia powinny skłonić do wizyty u specjalisty.
Przewlekła czkawka – przyczyny
Sygnał: Zwykle pojawia się po wypiciu czegoś bardzo zimnego, gazowanego lub zawierającego alkohol. Czkawki można się również nabawić, jedząc bardzo ostrą potrawę albo zbyt szybko spożywając posiłek. Ponieważ połykamy wówczas dużo powietrza, żołądek ulega podrażnieniu albo rozszerza się do nietypowych rozmiarów. Gdyby przewlekła czkawka utrzymywała się jednak dłużej niż 48 godzin, należy udać się do lekarza.
Możliwe znaczenie: Czkawka to powtarzający się i mimowolny skurcz przepony, który wynika z podrażnienia nerwów mięśni oddechowych. Przewlekła czkawka może wskazywać na rozwój wielu chorób, w tym stwardnienia rozsianego albo zapalenia mózgu, więc potrzebna jest profesjonalna diagnostyka.
Wypadanie włosów
Sygnał: Utrata do 100 włosów dziennie jest zjawiskiem normalnym, stanowiącym część nieustannego cyklu odnowy przebiegającego na naszej głowie. Ale co, jeśli włosy przerzedzają się w sposób dostrzegalny? W przeciwieństwie do łysienia androgenowego – które uwarunkowane jest do pewnego stopnia genetycznie i dotyczy zarówno mężczyzn, jak i (rzadziej) kobiet – przyczyną tzw. łysienia telogenowego, mającego charakter bardziej rozproszony, są stres, zmiany hormonalne, przekwitanie albo radykalne zmiany odżywiania.
Możliwe znaczenie: W przypadku utrzymującego się wypadania włosów (utrata ponad 100 włosów dziennie przez okres kilku tygodni) należy udać się do internisty, który przyjrzy się wynikom badań laboratoryjnych, w tym np. tarczycy. Zarówno nadmiar, jak i niedomiar produkowanych przez ten narząd hormonów może powodować łysienie. Ale bywa ono też skutkiem wielu innych procesów chorobowych, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą.
Pragnienie – kiedy nie można go ugasić
Sygnał: Czujemy suchość w ustach i nie zmienia się to – mimo że dużo pijemy.
Możliwe znaczenie: Jeśli nieustannemu uczuciu pragnienia towarzyszy podwyższony poziom glukozy we krwi oraz senność, może to wskazywać na cukrzycę. Potencjalnych przyczyn chorobowych jest jednak więcej, np. niedoczynność nerek czy anemia – tym bardziej więc warto objaw ten skonsultować z lekarzem.
Pękające kąciki ust – zapalenie kącików ust
Sygnał: Zwłaszcza zimą suche powietrze w ogrzewanych pomieszczeniach daje się we znaki ustom: wysychają, stają się szorstkie. Gdy zapewnimy im nawilżenie, zwykle najmniej korzystają z niego kąciki ust. W konsekwencji pękają, stają się drażliwe i poranione, w najgorszym wypadku zagnieżdżają się w nich bakterie oraz grzyby.
Możliwe znaczenie: Powstawaniu tzw. zapalenia kącików ust sprzyja również obniżona odporność, podobnie jak niedobór żelaza, cynku lub witaminy B2. Jeśli problemy utrzymują się dłużej, przyczynę pomoże określić badanie krwi zlecone przez lekarza. Dolegliwości skórne zazwyczaj można złagodzić, stosując natłuszczające pomadki do pielęgnacji ust albo samodzielnie sporządzone pasty z miodu oraz oliwy.
Utrata czucia i drętwienie palców u stóp
Sygnał: Utrata czucia lub drętwienie dużych palców stóp jest jednym ze stosunkowo często występujących sygnałów ostrzegawczych organizmu.
Możliwe znaczenie: Zwykle przyczyna jest banalna i stanowi ją nieodpowiednio dobrane obuwie. Jeśli jest ono za wąskie lub obcasy są zbyt wysokie, szybko dochodzi do podrażnienia nerwów stopy. Ale badania pokazują, że symptom ten wywołują również poważne choroby przemiany materii, takie jak cukrzyca (w tym przypadku utrata czucia może dotyczyć też innych palców). Na liście podejrzanych znajdują się także nowotwór, uszkodzenie rdzenia kręgowego oraz choroby sercowo-naczyniowe. Dlatego jeśli dolegliwości utrzymują się przez dłuższy czas, należy koniecznie udać się do lekarza.
Drętwienie rąk
Sygnał: Oglądając telewizję, siedzimy nieruchomo i nagle spostrzegamy, że całkowicie utraciliśmy czucie w nodze lub w ręce, na której opieraliśmy głowę. Z powodu nietypowego ucisku podrażniony został nerw, który najpierw wysyła do mózgu sygnał SOS (czujemy mrowienie), a następnie całkowicie się "wyłącza" – tracimy czucie w kończynie. Zwykła zmiana pozycji pomaga w powrocie do normalności.
Możliwe znaczenie: Za uporczywym uczuciem drętwienia może kryć się także przemieszczenie dysku międzykręgowego albo – często w połączeniu z bladością oraz sennością – niedobór witaminy B12. Odpoczynek pomaga. Utrata czucia w ręce często jest konsekwencją nadwyrężenia nerwu łokciowego lub promieniowego. Najlepsza terapia: najpierw pozwolić ręce odpocząć.
Kołatanie serca – objawy
Sygnał: Świadome rejestrowanie bicia własnego serca jest zjawiskiem normalnym i niegroźnym. Jego przyspieszony rytm zauważamy łatwiej np. wtedy, gdy leżymy na lewym boku. Zwiększać tętno mogą m.in. strach oraz napięcie nerwowe (tzw. palpitacje) albo nadmierne spożywanie kofeiny.
Możliwe znaczenie: Kołataniem serca może się objawiać także gorączka, niski poziomu glukozy we krwi, anemia, nadczynność tarczycy albo niedobór potasu. Ponadto utrzymujące się przyspieszone tętno sygnalizuje różne, w tym niegroźne, formy zaburzenia rytmu serca, których przyczyny powinien wyjaśnić lekarz. Jak odrzucenie może złamać serce? Stres emocjonalny bywa przyczyną tzw. zespołu złamanego serca, któremu towarzyszy niebezpieczny spadek ciśnienia krwi.
Nadmierne pocenie
Sygnał: Serce bije jak szalone, czujemy się coraz słabsi i zalewamy się potem.
Możliwe znaczenie: Nadmierna potliwość może być oznaką hipoglikemii, czyli niedocukrzenia, które pojawia się jako element chorobowy lub skutek uboczny niektórych medykamentów. Te objawy występują również podczas stosowania diety, a także u diabetyków, którzy mają nieprawidłowo ustawione dawkowanie leków. Pierwsza pomoc: wypić szklankę soku pomarańczowego albo zjeść łyżkę miodu. Jeśli nie nastąpi poprawa, konieczne może okazać się dożylne podanie glukozy przez lekarza.
Piegi na twarzy
Sygnał: Na twarzy pojawiają się ciemne (czarne) piegi. Choć w pierwszej chwili wydaje się to co najwyżej dziwne i niegroźne, może mieć poważną przyczynę.
Możliwe znaczenie: Idące w parze z nasiloną sennością, a zwykle także z zawrotami głowy, pojawiające się znienacka piegi na twarzy mogą wskazywać na niedoczynność kory nadnerczy. Efektem jest niedobór kortyzolu, który prowadzi też np. do niskiego ciśnienia oraz zaburzeń przemiany materii. Symptomy te mogą być skutkiem m.in. autoimmunologicznego zapalenia kory nadnerczy, niedoczynności tarczycy bądź nowotworu przysadki. Pomoc lekarza jest w tym przypadku konieczna.
Silny ból głowy
Sygnał: Prawdopodobnie każdy zna to uczucie, kiedy w skroniach nagle pojawia się kłujący ból i wrażenie, że za moment pęknie głowa.
Możliwe znaczenie: Powody silnego bólu głowy bywają bardzo różne. W wielu przypadkach nieprzyjemne kłucie (często opisywanie także jako „ciągnięcie”) to zapowiedź niegroźnego przeziębienia. Ale za takim sygnałem w postaci silnego bólu głowy kryć się może również choroba uzębienia albo napięcie mięśniowe. Jeśli silny ból głowy się utrzymuje bądź często powtarza, z pewnością nie należy go bagatelizować, gdyż przyczyną może być też nowotwór lub zapalenie opon mózgowych.
